Frits Diepens vliegtuigaffiche
Jan Peeters
Naar aanleiding van het artikel Vliegtuigbouw in West-Brabant in het septembernummer van De
Waterschans ontving de redactie een bericht van Peter Diepen, zoon van Frits Diepen. (Frits Die
pen en Jac Janssen waren de hoofdrolspelers in het artikel.) Voor het omslag van het septem
bernummer had de beeldredactie een affiche gekozen met een afbeelding van de F-25, de Fokker
Promotor. Dit kleine vliegtuig was gebaseerd op de in Bergen op Zoom ontwikkelde Difoga 421.
Het affiche was vervaardigd voor de Frits Diepen Vliegtuigen NV, sinds 1945 gevestigd op vliegveld
Ypenburg bij Rijswijk.
De keuze was op dit affiche gevallen vanwege de
grote aantrekkelijkheid van de voorstelling. We
hebben gebruik gemaakt van een reproductie
in de collectie van het West-Brabants Archief.1
Wie daarvoor in het verleden een origineel ter
beschikking had gesteld, was niet bekend. Het
moest een exemplaar zijn geweest in goede
staat want de kleuren hadden nog niets van hun
intensiteit en helderheid verloren. In het bijschrift
van de afbeelding op het omslag had de redactie
graag de naam van de ontwerper en de exacte
datering willen vermelden. Het lukte echter niet
om de signatuur rechts boven te ontcijferen.
Dankzij de reactie van Peter Diepen weten we
nu meer over dit bijzonder fraaie affiche en ook
over de reproductie.2
De maker blijkt Johannes Frederik (Jan) Lavies
te zijn geweest (Den Haag 1902 - Gorinchem
2005) en het affiche dateert, zoals we al dachten,
uit 1946 -1947 (ontwerp - uitvoering).3 Na zijn
opleiding aan de Koninklijke Academie in Den
Haag woonde Lavies enige tijd in de Verenigde
Staten, in Nederlands-Indië en in Singapore. In
1932 keerde hij terug naar Nederland.
Lavies ontwikkelde zich tot de belangrijkste Ne
derlandse affichekunstenaar in de eerste helft
van de twintigste eeuw. Zijn beste werk vervaar
digde hij in de jaren 1925-1940, de periode van
de art deco. De affiches van Lavies worden ge
kenmerkt door een strakke, heldere vormgeving
en door buitengewoon krachtige, fraaie kleur
combinaties. Lavies maakte een groot aantal
affiches voor bedrijven die te maken hadden met
transport en verkeer: rederijen zoals de Holland-
Amerika Lijn, benzinemaatschappijen als Shell
en Esso, autofabrikanten en luchtvaartmaat
schappijen zoals General Motors en KLM.
Uit een en ander mag duidelijk zijn dat Frits
Diepen in 1946 niet zomaar de eerste de beste
reclametekenaar vroeg om voor zijn bedrijf een
affiche te ontwerpen. De keuze voor Jan Lavies
betekende een keuze voor de beste kwaliteit.
Lavies bleef affiches maken tot ver in de jaren
'70. De formule die hij bedacht had voor het af
fiche voor Frits Diepen Vliegtuigen N.V paste hij
een tweede keer toe bij het ontwerp van een af
fiche voor de N.V. Auto Palace in 1951. Dit twee
de ontwerp betrof de Tatraplan, een Tsjechische
auto. In beide voorstellingen zien we een jong,
goed gekleed echtpaar, dat blij staat te kijken
naar een futuristisch ogend vervoermiddel aan
de rechterkant. Uiteraard is het de bedoeling
dat de kijker zich identificeert met die mooie
jonge mensen.
In het affiche voor Diepen wordt het vliegtuigje
dat voorbijvliegt enthousiast uitgezwaaid; een
tweede exemplaar is kennelijk net geland, de
passagiers zijn juist uitgestapt. In de door het
affiche gepresenteerde werkelijkheid wordt er
intensief gebruik gemaakt van het door Diepen
ontwikkelde vliegtuig.
In het auto-affiche wordt het echtpaar sprekend
opgevoerd: "Ons plan, een Tatraplan!" Ja
wel, de Tatra 600 Tatraplan was een luxe limou
sine waar met gemak een toekomstig gezin in
kon worden ondergebracht.
De werkelijkheid zag er iets anders uit, in die
eerste na-oorlogse jaren. Kleren waren nauwe
lijks te krijgen, alles was nog lange tijd op de
bon, de mensen hadden helemaal geen geld
om auto's te kopen, laat staan om vliegreizen
te maken. De affiches van Jan Lavies geven een
beeld van de toekomst zoals de vliegtuigbouwer
en de auto-importeur die graag zouden zien.
Maar zoals in de affiches heeft het niet mogen
147
De Waterschans 4 - 2016
