voorganger had gedaan. Om meer beslotenheid
te creëren, differentieerde hij echter drie audi-
entievertrekken en verlengde hij de sequentie
van de vertrekken.47 Hierop volgde het appar
tement van de keurvorstin (afb. 12). De meest
besloten vertrekken van hun appartementen
waren aangrenzend. Elisabeth Augusta en Carl
Theodor waren in 1777 al dermate van elkaar
verwijderd geraakt dat het appartement van
Elisabeth Augusta vermoedelijk weinig optimaal
gebruikt werd. Zij verbleef namelijk slechts ge
durende twee korte perioden te München, de
winters van 1 779 en 1780.
Gedurende de achttiende eeuw werd de strikt
gereguleerde toegang tot het keurvorstelijke
appartement aan het Münchense hof verder
aangescherpt. Minder personen kregen toe
gang tot de privévertrekken.48 Carl Theodor
zette daarmee de lijn van zijn voorganger voort.
In 1781 hadden hovelingen toegang tot in het
eerste audiëntievertrek, ambassadeurs tot het
tweede audiëntievertrek en koninklijke en kei
zerlijke ambassadeurs tot das dritte Audienzzim-
mer.49 Het tweede audiëntievertrek of kabinet
was dus nagenoeg het privédomein van de
keurvorst geworden. Deze nadruk op besloten
heid komt ook onder meer tot uitdrukking in het
(Grand) Lever of Lêvee en Coucher, ceremonies
rond het publieke ceremoniële aankleden res
pectievelijk ontkleden van de vorst. Dit ceremo
nieel versterkte de persoonsverheerlijking van
de almachtige, transcendente verlichte vorst.
Een algemene tendens die aan vorstenhoven
in de zeventiende en achttiende eeuw opgang
maakte, was het minder besloten uitvoeren
van deze ceremonies. Waar bij dit ceremonieel
aan het Franse hof zo veel mogelijk dienaren
mochten toekijken, was dit aan het keizerlijke
Weense hof beperkt tot de kamerdienaren.
Het hertogelijke Münchense hof werd hierin
vooral beïnvloed door het hof te Wenen, waar
de Spaanse hofetiquette gold.50 Deze Weense
<Afb. 9. Miniaturenkabinet (62) van de Reiche Zimmer in de
residentie te München. Foto auteur, 2015
Afb. 10. Slaapvertrek (25) van het keurvorstelijke appartement in de residentie te München. Foto auteur, 2015
175
De Waterschans 4 - 2016
