kleuren. Op die wijze zou het een aantrekkelijk
object kunnen zijn, ter verhoging van de bele
vingsvreugde van bezoekers die al over de Mo-
zesbrug zijn gelopen en die de Pompejustoren
hebben beklommen.
Bij de afsluiting van dit artikel was de steen nog
niet naar onze gemeente teruggekeerd; ik hoop
dat dat wel het geval is wanneer deze Water
schans bij U in de brievenbus valt.
Noten
1 Ongeveer anderhalf jaar lang is Halsternaar en lid van Hal-
cherth Jan Bax met veel inzet en grote vasthoudendheid bezig
geweest om dit bijzonder stukje West-Brabants erfgoed op
te sporen en terug te halen. Dat de steen nu inderdaad terug
gaat komen, is vooral aan hem te danken, maar ook aan Tom
van Eekelen, adviseur-projectleider Erfgoed bij de gemeente
Bergen op Zoom. Ik dank Jan Bax voor hulp en informatie ten
behoeve van dit artikel. Om dezelfde redenen dank ik Henk Bax,
Janus van der Zanden en Peter Koster, eveneens leden van de
Heemkundekring Halcherth, en Tom van Eekelen.
2 Gommers schreef over heraldiek, kastelen, opgravingen,
volksgebruiken en plaatselijke geschiedenis in het algemeen.
Hij publiceerde enkele malen een folkloristische kalender van
Westelijk Noord-Brabant en schreef een geschiedenis van Rijs-
bergen. Enkele voorbeelden:
"Het gemeentewapen van Halsteren", Taxandria 13 (1906), pp.
122-124; Beschrijving van Rijsbergen, 's-Hertogenbosch 1909;
"Verdwenen uithangborden", St. Geertruydtsbronne 2 (1925);
"Oude volksgebruiken", St. Geertruydtsbronne 4 (1927); "Fol
kloristische kalender van westelijk Noord-Brabant", St. Geer
truydtsbronne 5 (1928); "Folkloristische kalender van westelijk
Noord-Brabant", St. Geertruydtsbronne 8 (1931).
3 In 1784 werden de twee westelijke bastions van het fort voor de
helft afgegraven, de wal daartussen gesloopt en de westelijke
gracht gedempt. J. Belonje, "Het fort Rovers of (De) Rovere",
Jaarboek De Ghulden Roos 15 (1955) pp. 89-90; W.A. van Ham,
"Merck toch hoe sterck", Studies uit Bergen op Zoom 4, Bergen
op Zoom 1982, pp. 117-118. In 1816 werd de Waterlinie als
vesting opgeheven, in 1843 kreeg de Dienst Domeinen opdracht
om de gebouwen van De Roovere te slopen en de gronden te
verkopen. Bij de veiling in 1853 kwam het terrein in handen van
Belgische grootgrondbezitters en circa 1915 van de Halsterse
familie Bogers. In 1961 verkocht H.C.M. Bogers het voormalige
fort aan de gemeente Halsteren. J. Sinke, Kroniek van de Roove
re, 1628-1993, Halsteren 1993, pp. 73 en 78-79.
4 In de raadsverslagen van de gemeente Halsteren heb ik niet
gezocht.
5 Het bericht in de Tilburgse Courant blijkt letterlijk te zijn over
genomen van een bericht in de Staatscourant van vermoedelijk
4 mei 1904. Op 5 mei 1904 stond het bericht in precies dezelfde
bewoordingen al in De Telegraaf en het Algemeen Handelsblad,
op 6 mei idem in de Provinciale Noordbrabantsche en 's-Herto-
genbossche Courant. (Vriendelijke mededeling van Jan Bax.)
6 In de krantenberichten van 1904 (noot 5) is er sprake van "spo
ren van polychromie", kennelijk is de geelwitte verf destijds als
zodanig geïnterpreteerd.
7 Ik beschrijf het wapen zoals je het van voren ziet en dus niet
zoals gezien door iemand die achter het wapen staat, wat in
traditionele heraldische beschrijvingen gebruikelijk is. De kleu
ren en metalen geef ik aan met alledaagse benamingen en niet
met de traditionele heraldische vaktermen.
8 Van Maurits en Frederik Hendrik hebben we allemaal gehoord,
maar Philips Willem en Justinus zijn minder bekend. Philips
Willem (1554- 1618) was de oudste zoon en Justinus (1659
1631) de tweede oudste. Vanaf zijn veertiende werd Philips
Willem zevenentwintig jaar in Spanje in gijzeling gehouden. Hij
keerde pas in 1596 naar de Nederlanden terug. Philips Willem
was katholiek en stond aan de Spaanse kant. Justinus was een
buitenechtelijk kind. Hij werd door Willem de Zwijger als zoon
erkend en samen met zijn andere kinderen opgevoed. Justinus
speelde een belangrijke rol in de strijd tegen de Spanjaarden.
Overigens waren alle vier zoons kinderen van verschillende
moeders (Anna van Egmond, gravin van Buren; Eva Elincx; Anna
Afb. 16. Draagteken van Frederik Hendrik, wapen met hartschiid Buren, zilver, onbekende kunstenaar 1627.
21
De Waterschans 1 - 2017
