ven. Circa 120 voorwerpen komen uitvoerig aan
bod. De merktekens van de zilversmeden wor
den in dit boek toegankelijk gemaakt, zodat
verzamelaars van Bergs zilver de makers mak
kelijker zullen herkennen. In een omvangrijke
biografie worden alle zilversmeden uit West
Brabant beschreven, inclusief hun genealogi
sche achtergrond.
Wetenschappelijke benadering
Het zilver dat in en rond Bergen op Zoom is ver
vaardigd, bevindt zich thans in binnen- en bui
tenland. In het boek worden deze fraaie stukken
niet alleen samengebracht, maar ook op een
wetenschappelijke manier behandeld. Uit on
derzoek is gebleken dat sommige in Bergen op
Zoom vervaardigde stukken uitzonderlijk zijn
qua vorm en typologie. De zilveren drinkbeker
in de vorm van een klimmende ram is in 1667
gemaakt door zilversmid Pieter van Uffelen.
Vergelijkbare objecten zijn elders in Nederland
nooit gemaakt; men zou een dergelijk product
verwachten in een zilverstad als Augsburg. De
beschrijving van deze ram is een mooi voor-
beeld van de combinatie van kunsthistorisch
en archiefonderzoek. Daardoor is niet alleen
de maker, maar ook de exacte datering van de
ram bekend. De wetenschappelijke benadering
heeft nieuwe jaarreeksen opgeleverd van de
jaarletters die hier vanaf de zestiende eeuw zijn
gebruikt. Deze puzzel is van groot belang voor
het determineren van de verschillende voorwer
pen. Daardoor kunnen de stukken niet alleen
beter worden gedateerd, maar ook kan vals van
echt worden onderscheiden. Helaas voor som
mige eigenaren, onder wie Het Markiezenhof
zelf, heeft dat onderzoek aangetoond dat enkele
stukken zonder twijfel vals zijn. Voor andere
stukken is de datering aanzienlijk aangepast.
Van veel voorwerpen is de (vermoedelijke) ma
ker opgespoord.
De Ringkraag van Zevenbergen
Een van de meest opzienbarende stukken in de
tentoonstelling en in het boek is de ringkraag
die rond 1546 is vervaardigd voor Cornelis van
Bergen, heer van Zevenbergen. Deze ringkraag
mocht hij dragen als koning van het Zeven-
bergse Sint-Jorisgilde. Het prachtige stuk is
enkele jaren geleden door het Rijksmuseum
aangekocht. Het Markiezenhof bezit sinds 1959
de bijbehorende met leer beklede doos waarin
de ringkraag oorspronkelijk werd bewaard. De
prachtige ringkraag laat zien hoe vakbekwaam
de zilversmeden in West-Brabant waren in de
zestiende eeuw.
Hij is voorzien van twee verschillende merk
tekens. Een is een stadskeur: een wapen met
drie kruisjes. Het andere is het meesterteken
van de zilversmid. Het stadskeur kan wijzen
op vervaardiging in Bergen op Zoom, Breda of
Zevenbergen. Deze plaatsen hadden in het mid
den van de zestiende eeuw alle drie een wapen
met drie kruisjes. Zevenbergen valt echter af,
omdat daar in die periode geen zilversmeden
werkzaam waren. Blijft over Bergen op Zoom of
Breda. Aan het wapen van Bergen op Zoom zijn
in de periode 1530 tot 1560 de drie bergjes toe
gevoegd om zo onderscheid te maken met het
wapen van Breda. Die verandering heeft echter
niet in één keer plaats gevonden, maar is gelei
delijk ingevoerd.4 Het keurstempel van Bergen
op Zoom, waarmee het plaatselijk vervaardigde
zilver moest worden gekeurd, dateert uit 1522.
In dat jaar werd het gilde van de goud- en zil
versmeden opgericht en de keur (reglement)
Afb. 3. Drinkbeker in de vorm van een ram, Pieter van Uffelen
1667, particuliere collectie.
37
De Waterschans 1 - 2017
