Beste lezer
In verband met een artikel voor dit nummer van
De Waterschans was ik onlangs op bezoek bij de
Heemkundekring Halchterth. Wat me opviel, was
het enorme enthousiasme van de mensen die ik
daar aantrof. Ik realiseerde me, dat me dat ei
genlijk altijd opvalt, elke keer als ik bij zo'n his
torische club op bezoek ben. Die grote betrok
kenheid, ook duidelijk aanwezig bij de leden van
onze eigen Geschiedkundige Kring, is kennelijk
kenmerkend voor mensen die zich bezig houden
met de geschiedenis van de eigen plaats. Loka
le geschiedenis maakt deel uit van jezelf, van
je persoonlijke verleden en van je eigen directe
omgeving. Zodra je de voordeur uitgaat, stap je
in de historie van de stad, als je door de straten
wandelt, trekt die aan je voorbij.
Ik durf te stellen, dat het je verdiepen in lokale
geschiedenis een ervaring teweegbrengt die
intenser is dan het plezier dat je hebt bij het
verzamelen van vingerhoedjes of theepotten,
van bakelieten telefoontoestellen, Dinky Toys,
of van alle drukken van Kuifje. Maar mogelijk
is juist die sterke ervaring de oorzaak van het
fenomeen dat lokale historici geneigd zijn om
hun belangstelling sterk te beperken. Die houdt
meestal op bij de grens van de eigen gemeente,
of, vaker nog, waar de bebouwing van de stad
eindigt, waar straten met huizen overgaan in
wei- of bouwland.
Zo komt het, dat overal in Nederland kleine
clubjes fanatiek bezig zijn met allerlei interes
sant historisch onderzoek, zonder van elkaars
werk op de hoogte te zijn. Terwijl het vaak gaat
om onderzoek dat in veel opzichten vergelijk
baar is, zodat je van elkaar zou kunnen leren.
Er bestaat een kleine club van wetenschappelij
ke specialisten op dit gebied die met een zekere
regelmaat bij elkaar komt. Die club behoort
echter tot het universitaire wereldje, daarbuiten
is deze nauwelijks bekend. Er zou in Nederland
een instituut voor vergelijkende stadsgeschie
denis of vergelijkende lokale geschiedenis moe
ten komen. In de jaren '90 zijn er in die richting
ideeën ontwikkeld bij het Gemeentearchief Am
sterdam. Helaas zijn deze nooit gerealiseerd,
hopelijk gebeurt het in de toekomst nog eens.
Een ander aspect waaraan lokale historici ge
neigd zijn voorbij te gaan, is dat gebeurtenissen
in de plaatselijke geschiedenis niet op zichzelf
staan, dat ze nooit los gezien kunnen worden
van bredere historische ontwikkelingen. In de
geschiedenis van Bergen op Zoom vormen de
belegeringen die de stad heeft meegemaakt
misschien wel het beste voorbeeld. Omdat Par
ma's invasie van Engeland in 1588 niet doorging
vanwege het verlies van de vloot (de Armada),
kon hij de bijeengebrachte troepen inzetten om
steden in de opstandige gewesten aan te vallen.
En zo sloeg hij het beleg om Bergen. In 1747
werd Bergen op Zoom door de Fransen aange
vallen, maar niet omdat zij toevallig zo'n hekel
hadden aan onze stad. De Franse maarschalk
Maurice de Saxe was bezig Maastricht te ver
overen. In een poging om de Staten-Generaal
te dwingen om Nederlandse troepen weg te
halen bij de verdediging van die stad, stuurde hij
Lowendal met een leger naar Bergen op Zoom.
Een voorbeeld van een heel andere aard: de
weervisserij kon in Bergen tot ontwikkeling ko
men omdat in de zestiende eeuw door stormen
en overstromingen een groot deel van Zuid-Be
veland was verdronken en er zodoende nieuwe
visgronden waren ontstaan.
Lokale historische ontwikkelingen zijn dus
beter te begrijpen en daarnaast ook beter op
hun waarde te schatten, als ze in een breder
perspectief worden gezien. In een breder per
spectief is de geschiedenis van onze stad in veel
opzichten bijzonder te noemen. Volgens mij is
dat een van de grote geheimen van die geschie
denis, want weinig mensen (te weinig) zijn zich
van dat bijzondere karakter bewust. De redactie
van De Waterschans staat daarom graag open
voor artikelen waarin gebeurtenissen in Bergen
op Zoom worden behandeld in samenhang met
de geschiedenis in bredere zin.
Jan Peeters, hoofdredacteur
De Waterschans 1 - 2017
4
