Van marginaal naar excellent!
Aspecten van 200 jaar Rijksonderwijs in Bergen op Zoom
Leon de Rond
Een artikel schrijven over de geschiedenis van de Regionale Scholengemeenschap 't Rijks in Ber
gen op Zoom is niet eenvoudig. Voor je het weet, verval je in een opsomming van schooljaren en
feiten. Vandaar dat ik gezocht heb naar de tradities die er tot op de dag van vandaag toe doen. Tra
dities die hun oorsprong vinden in 200 jaar Rijksonderwijs in Bergen op Zoom. Volgens Van Dale
gaat het bij een traditie om een oude gewoonte van een grote groep mensen.1
De historie2
Hoewel. Bergen op Zoom vanaf de middeleeuwen
een onderwijsinrichting heeft gekend die de
leerlingen kennis bijbracht ter voorbereiding op
de universiteit en intellectuele beroepen, kunnen
we stellen dat de heroprichting van de Latijnse
school, afgedwongen bij de gemeente Bergen
op Zoom door de gouverneur van de provincie
op 13 mei 1816 en gestart op 1 januari 1817, de
voorloper is van de Rijks HBS in Bergen op Zoom
die werd opgericht in 1882.
Uit de rapportages van de inspectie blijkt dat de
school als marginaal bestempeld kon worden.
Zowel de kwaliteit van het onderwijs als het
aantal leerlingen bleef onder de maat. In 1817
waren er twee leerlingen. De rector was de enige
docent én volgens de inspecteur "van middel-
matigen kwaliteit." Omdat er vier lessen per dag
aan Latijn werden besteed, kwamen de andere
vakken behoorlijk in de verdrukking. Of zoals
de administrateur voor het hoger onderwijs het
uitdrukte: "dat de leerlingen van de Latijnse
school bij hun komst aan de Hoogeschool, of
geenerhande denkbeelden der wiskunde mede
brengen, of zeer oppervlakkig en gebrekkig."
In 1826 werd dit opgelost door een goed leer
boek voor de wiskunde verplicht te stellen op de
Latijnse scholen. Tevens werd in Bergen op Zoom
naast de rector een wiskundedocent benoemd
die op de universiteit zijn kandidaats had be
haald. De komst van de heer A. J. M. Brogtrop
in 1869 als docent wiskunde aan de Latijnse
school en de benoeming van de heer A.W.H. van
Wijnpersse tot hoofd van de mulo (meer uitge
breid lager onderwijs) in 1862, heeft het Rijks
onderwijs in Bergen op Zoom gered. Beide heren
hebben zich enorm ingezet om het onderwijs in
Bergen op Zoom gezicht te geven. Zij zorgden
ervoor dat leerlingen (zowel jongens als meisjes)
tot de Rijkskweekschool werden toegelaten of
het onderwijzersexamen zelf konden afleggen.
Hun leerlingen behaalden aktes voor lager
onderwijs voor het geven van moderne talen.
Anderen haalden hun toelatingsexamens voor
de tweede klas gymnasium of de derde klas hbs
of de militaire academie. Bergen op Zoom kreeg
naam als onderwijsstad. Deze twee mannen
maakten school. De naamsbekendheid van
Bergen op Zoom werd vergroot omdat Brogtrop
Afb. I.Willem van Dort sr., Portret van A. van de Wijnpersse,
directeur Rijks H.B.S. (1882-1894), olieverf op doek, 1970.
Foto: collectie West Brabants Archief (inv nr. RONW005).
47
De Waterschans 2 - 2017
