broken (of geëxplodeerde?) westelijke deel van
het kruithuis. Helaas kon de sleuf nauwelijks
vergroot worden om ook het oostelijke deel in
beeld te krijgen. Daar lagen wel fragmenten van
muren. De indruk bestaat dat de huidige wal
van het fort een stukje naar het westen is op
geschoven en nu een deel van het kruithuis be
dekt. Dit zou in 1784 gebeurd kunnen zijn, toen
de wallen werden gemoderniseerd.
Ten noorden van de puinresten werd een ronde
kuil met menselijke resten gevonden. Dat wa
ren niet alleen losse botten, maar ook gearticu
leerde delen zoals boven- en onderbeen, boven
arm, onderarm en hand. Deze lugubere vondst
kan wijzen op een ontploffing, waarbij delen van
menselijke lichamen ter plaatse achterbleven
of op een plek werden verzameld.7 Dat er flink
gevochten is, tonen de veertien fragmenten van
mortierbommen, handgranaten en kanonsko
gels rond het kruithuis, alle afkomstig van het
beleg van 1747.
De poorten
In het voorjaar van 2010 waren de bomen aan
de westkant van het fort verwijderd. Dat bood
de mogelijkheid om archeologisch onderzoek te
doen naar de ingangspartij van fort De Roovere.
Van 27 april tot 3 mei werden de funderingen
van de enorme U-vormige constructie blootge
legd. Daarvoor was wel wat meer grondverzet
nodig: de muren lagen gemiddeld een meter
onder het maaiveld. De flanken oftewel poten
van de U waren bijna 23 meter lang en het ver
bindende stuk was 15,50 meter lang. De oor
spronkelijke muurdikte van de twee parallelle
flanken van de ingang was ruim 1,30 meter,
maar de muren waren aan de binnenkant, de
zichtkant, flink uitgebroken. Ze waren opge
bouwd van rode bakstenen met het formaat 4 x
8,5 x 18 centimeter en aan de zichtzijde bekleed
met een laag van kleine gele ijsselsteentjes.
Aan de uiteinden waren de muren schuin afge
werkt met ijsselstenen, om de helling van de
wallen te volgen. Juist deze ijsselstenen zijn bij
de ontmanteling van het fort gewild geweest
voor hergebruik en dus massaal uitgehakt en
verzameld.
Hoewel de binnenkant van de U-vorm ooit he
lemaal in het zicht heeft gelegen, was het bij
het onderzoek niet mogelijk om deze grond
opnieuw uit te graven. Het zou een te lang en
kostbaar werk zijn geweest. Het is wel jammer
dat dat niet is gebeurd, omdat we in dat geval
een mooie en imposante indruk van de ingang
hadden gekregen.
In de verbindende noord-zuid gerichte muur
heeft de toegangspoort van het fort gezeten,
maar omdat de muren te diep waren gesloopt,
was er geen spoor meer van bewaard. De poort
leidde naar een nauwe tunnelvormige doorgang
onder de wal. Op die plaats werden nog enkele
sleuven gegraven. Helaas heeft daar veel later
een rij bomen gestaan en bovendien lag er een
oud riool. Van de doorgang werden maar enkele
rijen stenen gevonden. Het waren letterlijk de
onderste stenen die boven kwamen, en dan al
leen van de noordelijke zijde van de gang. Op
Afb. 10. (A) Drie vuurketsen voor musketgeweren, (B) twee uniformknopen, Cj een paar manchetknopen, (Dj een kogel en (E) twee fragmenten
kogel heeft een diameter van 7,5 cm. Foto Gemeentelijke Archeologische Dienst, Bergen op Zoom.
De Waterschans 3 - 2017
124
