KOFFIE
I Corns. CRUSIO,
Nogmaals een aanvulling op
Crusio: ijsmakers sinds 1915
Gijs Asselbergs en John Roovers
In het vierde nummer van De Waterschans van 2015 stond een gereviseerde en uitgebreide uitleg
over de geschiedenis van de ijsmakers Crusio van Daphne Valentijn naar aanleiding van de bin
nengekomen lezersreacties op haar in het voorafgaande nummer verschenen interview met Coen
Crusio.1 Voor deze revisie en uitleg maakte zij gebruik van de paragraaf over de familie Crusio in
het door Marc van der Steen geschreven hoofdstuk "IJs" in Bergen op Stoom: productiebedrijven in
de gemeente Bergen op Zoom van 1800 tot 1950.2 Helaas is zijn verhaal niet volledig en op een aantal
punten onjuist. Bovendien zijn er correcte gegevens uit het boek respectievelijk het interview in de
revisie foutief overgenomen of ten onrechte gewijzigd. Tenslotte merken we op dat ook de gecor
rigeerde stamboom fouten bevat, en dat er gegevens in ontbreken.3 In onderstaande bijdrage volgt
onze aangevulde en verbeterde geschiedenis van de ijsmakers Crusio. Onder meer is daarin te
lezen dat het winkeliersbestaan van de familie al aan het einde van de negentiende eeuw is begon
nen met de opening van een winkel door het echtpaar Crusio-Dietvorst, de ouders van de eerste
ijsmakers Adrianus en Willem en dat de eerstgenoemde zoon in 1908 zijn winkel niet in de Kre-
merstraat opende.
Cornelis Crusio-Paulina Dietvorst: het winkel
huis aan de Wouwsestraat 44
In 1897 verhuisde het gezin Crusio-Dietvorst van
de Accijnsstraat wijk A 87 naar de Wouwsestraat
wijk H 43, het huidige nummer 44.4 Cornelis Cru
sio had het pand op 24 april van dat jaar gekocht
van huisschilder Damen.5 De aankoop betekende
het begin van een nieuwe levensfase voor de
familie. Cornelis, die van origine hovenier was,
maar een groot deel van zijn werkzame leven als
gebrand volgens systeem Prof. LIEB1G,
ooovertroSeu io geur en kracht, u Kerst
▼oordeelig ia het gebruik, is verkrijg
baar. in pakjes van eo KG, bij
WOu wsc best raat H 43, Bergen op Zoom.
voerman zou werken, liet in de koopakte winke
lier als beroep opnemen. In hun winkel verkoch
ten Paulina en hij - dat zal gezien beider achter
grond niet verbazen, want ook Paulina stamde
uit een hoveniersfamilie - fruit, en artikelen als
chocolade en koffie (afb. 1).6 Het meeste werk zal
er door Paulina met de hulp van een of meer van
haar kinderen zijn gedaan. Traditioneel dreven
veel vrouwen een winkeltje wat een welkome
aanvulling op het gezinsinkomen betekende. De
zaak liep blijkbaar goed, want al na een kleine
twee jaar werd het pand verbouwd (afb. 2) en is
er een voor die tijd moderne winkelpui met een
groot uitstalraam geplaatst (afb. 3).7
Na het huwelijk van zoon Willem in 1913 deden
Paulina en Cornelis de winkel aan hem over
- vier jaar later zou hij ook eigenaar van het pand
worden - en gingen zij op de bovenverdieping
wonen.8 In 1919 verkocht het echtpaar hun twee
andere eigendommen, gelegen aan de Steen-
bergsestraat en aan de Goudenbloemstraat, en
verhuisden zij naar het Sint-Catharinagesticht,
in de Geweldigerstraat. Paulina overleed daar in
1925, Cornelis in 1933.
Adrianus Crusio-Adriana Johanna van
't Nederend en zoon Piet
Enkele weken na hun huwelijksvoltrekking op 30
oktober 1907 vestigde het echtpaar Crusio-Van
't Nederend zich aan de Lievevrouwestraat wijk
Alex Meijer's
'gggpBHPBMMMWHaJLaMMSMiiMiinva
Afb. 1. Advertentie in de Bergen op Zoomsche Courant van 11
juni 1902. West-Brabants Archief, historische kranten.
De Waterschans 3 - 2017
144
