B 53 (afb. 4).9 In dit van de familie Baartmans
gehuurde pand begon Adrianus, die voor zijn hu
welijk als koopman en handelsreiziger werkte,
een handel in fruit en comestibles (fijne, speciale
eetwaren; delicatessen), een zelfde bedrijf als
zijn ouders in de Wouwsestraat hadden.
Ter plekke van de toenmalige winkel en boven
woning bevindt zich tegenwoordig het oostelijke
deel van het in de jaren 1940-1941 door goud
smid en horlogemaker Johan G. Viertelhausen
gebouwde dubbele woon- en winkelhuis Lieve
vrouwestraat 4 en 6. Na diverse verbouwingen is
daarvan slechts de gevel van de bovenverdieping
nog in originele staat. Het gezin en de zaak ver
huisden in de eerste maanden van 1915 naar de
Kremerstraat 8 (afb. 5). Ook dat winkelpand werd
gehuurd, nu van de familie Van den Bogaert.
Het was eind 1914 vrijgekomen na het vertrek uit
Bergen op Zoom van de vorige huurster, sigaren
handelaarster Johanna F. E. Scheepens-Winter.
De reden voor de verhuizing naar de Kremer
straat was naar alle waarschijnlijkheid de ge
schiktheid van deze locatie voor een nieuwe acti
viteit die Adrianus wilde beginnen: het maken en
verkopen van ijs. In een advertentie in De Zoom
van zaterdag 17 april maakte hij de opening op
diezelfde dag bekend van ''eener moderne ijs
salon'' waar ''dagelijks prima slagroomijs'' te
krijgen zal zijn. In de loop van de volgende jaren
veranderde er meer in zijn assortiment.
Alhoewel de Naamlijsten voor den interlocalen
telefoondienst nog tot in het begin van de jaren
dertig de toevoeging ''fruit en comestibles'' ach
ter zijn naam plaatsten, maakte Adrianus daar
zelf in zijn eerste opgave in 1921 aan het Han
deLsregister van de Kamer van KoophandeL voor
West-Brabant geen melding van.10
Hij omschreef zijn zaak als een chocolaterie met
lunchroom. Een advertentie in het programma
van de in 1925 in de tuin en het gebouw van de
sociëteit Thalia georganiseerde reclametentoon
stelling R.I.O. Reclame Is Onmisbaaren een dik-
gedrukte vermelding in het Bergen op Zoomsch
adresboek van datzelfde jaar prezen zijn fijne
bonbons en dessertartikelen aan.11 In april 1933
begon Adrianus met het op grootschalige wijze
maken van consumptie-ijs in een fabriekje aan
de Van der Rijtstraat 57 in een van Adrianus G.G.
Juten gehuurd pand. Drie en een half jaar later
bracht hij deze ijsmakerij in bij de vennootschap
die hij met zijn broer Willem had opgericht.
Tot de activiteiten van de firma A. en W. Crusio
4(1 f nhou A Co., M.» Winkeliers,
Lieve vnuwestr. h. Sleenberg-
schtslr.
104 Curjirouu lïur ton, Mantelmug.
„Uc Duif", Kremeratr. E 311.
1^1! Ontralu
12 Coelforyli, J. IV. WM Med, Docts,
orla, hoek Hoopatr.
Coiiimlsgurl* v* 1'otitic, woorth.
I41Ï Crusio, Am FrUÜ Cu Cmrte&t,
Krom eratr,
1 "(i Crus Ju, At| Fruit en ooniost.,
Lievevrouwen at r.
behoorde naast het bereiden, verkopen en venten
van ijs, ook het uitbaten van een ijs- en eetsalon
aan de Bosstraat 9.
Die winkelruimte met bovenwoning huurden de
broers van de familie De Graauw. Hun samen
werking hield niet lang stand. Na iets meer dan
een jaar verliet Willem de firma in januari 1938.12
Adrianus zette de zaken voor eigen rekening
voort en kocht in 1941 het pand in de Bosstraat
aan.13 Kort daarop, in januari 1943, stichtte hij
met zijn zoon Piet, die in mei van dat jaar in het
huwelijk zou treden, de firma A. Crusio en Zoon
waarin het ijsfabriekje en de salon werden on
dergebracht.14 De winkel met lunchroom in de
Kremerstraat bleef buiten de nieuwe vennoot
schap. In oktober 1949, hij was toen 71 jaar oud,
sloot Adrianus zijn oorspronkelijke bedrijf en
verhuisde hij met Adriana naar de Meeussen-
straat 8. De erven Van den Bogaert verhuurden
het winkelpand vervolgens aan Van Blaricum,
winkelier in sportartikelen.
Piet stopte de ijsbereiding in het fabriekje en
verbouwde de ijs- en eetsalon tot cafetaria (afb.
6).15 De patates-frites die hij er bakte, was vol
gens kenners de beste van Bergen op Zoom.16
Hij overleed op 54-jarige leeftijd in 1974. Toos
Crusio-Dietvorst, zijn weduwe, verkocht de be
drijfsruimte met bovenwoning aan het echtpaar
Van Tilburg-Massar. Zij openden er hun eethuis
De Koperen Ketel. Anno 2017 heeft het pand aan
de Bosstraat 9 nog altijd een horecabestemming.
Sinds 2007 is lunchrestaurant The Old Bakery er
gevestigd.17
Afb. 5. De dubbele vermelding van Adrianus Crusio in de
Naamlijst voor den telefoondienst van 1915, het jaar van de
verhuizing van de Lievevrouwestraat naar de Kremerstraat.
Collectie Museum voor Communicatie, www.delpher.nl
De Waterschans 3 - 2017
146
