ff
r.
yy-—
-X" A
7 "r"' /7 j*-1 i' «I ft a ii <i I .1 TrMl/^lti' j^-y
f
r r
i -rvJ Ji v
aangeklaagde mensen. Confiscatie was in de
voorgaande jaren een steeds belangrijkere straf
geworden in de strijd tegen ketterij en reikte
met het optreden van de Raad van Beroerten
ongekende hoogten.4
In dit artikel wil ik de gebeurtenissen in Bergen
op Zoom belichten met het oog gericht op de
confiscaties. De voornaamste bronnen hiervoor
zijn het verslag dat is opgesteld door commis
saris Francois Hinckart en de confiscatiereke
ning van Francois Rezen. De eerste is integraal
uitgegeven door J.C.J. Kleijntjens en C. Sloot-
mans en sinds een paar jaar beschikbaar op
-h 11
de website van de Geschiedkundige Kring.5 De
tweede heb ik deze zomer in het Rijksarchief
van Brussel gevonden en is bij mijn weten nog
nooit eerder gebruikt voor historisch onderzoek.
Prelude
In Bergen op Zoom waren de religieuze ongere
geldheden anders verlopen dan elders. Markies
Jan IV was wat religie betreft een tolerant be
stuurder die werd berispt om zijn aarzelende en
milde aanpak van de calvinisten in Valencien
nes, waar hij gouverneur was. Toen Jan naar
Spanje werd gezonden om verzachtingen van de
ketterplakkaten te bepleiten bij de koning, nam
zijn echtgenote Maria van Lannoy het gezag in
Bergen op Zoom waar. Maria volgde een har
dere lijn dan haar echtgenoot. Zij vroeg Brussel
om een garnizoen en verbood op 10 april 1567
alle calvinistische preken, gebruiken of liederen.
Op 17 mei, de dag voor Pinksteren, ging zij zelfs
nog een stap verder. Zij gebood dat eenieder
die in de calvinistische kerk was getrouwd, zijn
kinderen had laten dopen of peter of meter was,
de stad binnen drie dagen moest verlaten of
ter dood werd gebracht.6 Een gereformeerde
chroniqueur uit Antwerpen schatte dat er 300
mannen waren gevlucht. "Voerwaer," schreef
hij, "hadde haer man in 't landt geweest, sy en
soudts niet gedacht hebben te derven doen;
maer sy was seer papists gesint."7
*r I"*/* *fir -f M .'lH
ri* «*L ff* JM n ii r n««T^c nfV ^?(/ri*
^nXt* o riiF.j^H^
^*7+/ié h1 ts» I m »4/ iii^Éiniïwp*"3' 4 riiii/l". v',|/*^l'l||, "i '1^1*4- i*^ 1 i
rC"v»y Sjy 111 *i /V» r'-" %J c ^io^, i ..JP 4'MiPiJP- irt
*f frt »ni t- k*-! ^k^üP t 1 r f mini 'rft'^tÏMPh4 #-«*
^m«*h a- \f j dl t' I'll j i*iyf .if- ït4 #yi V *V"- ir|m I» f I l|i wilf - |H' -V1 F 1 11 *f ili' 1 h i* >^4 4 w*
'rjiU* «'■«'- tpfc TP#/
pr I nr- I y Vf^if I*m> fl "vtwr^dill^ i'ihf ^'in^ii^ - n It" uP«P(P| ilf i|f n'tït /it. t J mMh V»l(f^ 1
If L
*«l
'V>J (fliS-/ rf w/fj,-3^ k' £ÏV 'U |Hf' kiy 4^ m\té% ^/fTTtJLrt
Z^i4T^ l^f'iï f w ^IIPM- T "111!4 y»Srf «1
%t i%- frii^ ,THr'- 1,^ Mi»rii/-jr
yunn^ a T* rvTfA' rtUr" -J# »»rli* i|i*nytrt|
rt* f-hjyili* *"f /»,Aiii ^i/ i
V (C. h* v. 4,-iri Yp-t^iWuril! Ut j
/j
p V
Afb. 2. Door Alva ondertekende akte waarin Nicoiaas van der Stegen en Francois Hinckart aangesteld worden ais commissarissen in
v
j
V
f
Afb. 3. "FA duc daiva", handtekening van Fernando Alvarez de
Toledo, hertog van Aiva, onder de aansteiiingsakte van Van
der Stegen en Hinckart.
De Waterschans 4 - 2017
174
