als de verdachten schuldig bevonden werden of zich niet meldden werden deze geconfisqueerd.13 Daarna werden de roerende zaken in het huis zelf zo spoedig mogelijk geveild door twee taxateurs van de stad één om de "uitroep te doen" en de ander om controle te houden. De boekenverzame ling van Jasper van Vosbergen bestond uit zeker driehonderdvijftig titels "onder weLcke veel sus pecte boecken". Deze kon natuurlijk niet verkocht worden en werd in zijn geheel naar het hof in Antwerpen gestuurd.14 In beslag genomen huizen werden verhuurd nadat ze waren aangeboden via aanplakbiljetten. De ontvanger moest dit alles coördineren en er de rekening van bijhouden. In het markiezaat van Bergen op Zoom was de ontvanger vanaf 3 februari 1568 de baljuw van ThoLen, Francois Rezen. Twee jaar Later werd hij opgevolgd door Jacques Mahieu, die aL dienst deed aLs rentmeester-generaaL van het markie zaat en het graafschap WaLhain.15 De keuze voor Francois Rezen aLs ontvanger van de confiscaties is opmerkeLijk, want in ThoLen was de vervoLging van de protestanten erbij ingeschoten door de conflicten die hij had met het kapittel aLdaar. Bovendien stond zijn broer Pieter bekend aLs begunstiger van de nieuwe reLigie en werden de preken gehouden in diens schuur.16 Het kan zo zijn dat Francois juist om zijn dubieuze optreden aLs baLjuw overgepLaatst was naar een vooraL administratieve positie in Bergen op Zoom. Het ambt was in ieder gevaL niet gemakkeLijk. De oorspronkeLijke instructie die Rezen kreeg, gebood hem per abuis om zijn eed af te Leggen in de rekenkamer in Den Haag, in pLaats van de rekenkamer in BrusseL waar Bergen op Zoom onder vieL. WeLLicht was de tekst opgesteLd door de nieuwe superintendent (gouverneur) van het markiezaat, Jeronimus van Serooskerke, die aLs Zeeuw ook aLtijd onder Den Haag geressorteerd had. In ieder gevaL werd de vergoeding voor deze reis niet toegekend. Ook deeLde Rezen in de hoop om wat extra's te krijgen mee dat hij aLs ontvanger in Bergen op Zoom bijna geen tijd had kunnen vinden om zijn eigen zaken in Tho Len te behartigen. De controLeurs van de reke ning streepten deze geheLe passage simpeLweg door.17 Zijn opvoLger, Jacob Mahieu, vermeLdde dat de taak hem grote moeite kostte en dat hij in veeL gevaLLen werd geconfronteerd met "kwa de woorden in pLaats van geLd".18 Slachtoffers Het grootste deeL van de veroordeeLden was in deze fase aL in beeLd. In totaaL zijn er in de Lijst die ALphonse Verheyden heeft opgesteLd van hen die door de Raad van Beroerten veroordeeLd waren 63 namen uit Bergen op Zoom te vinden aLs we de doubLures niet meeteLLen.19 Daarvan waren 57 reeds onderwerp van het onderzoek van Francois Hinckart. Het aantaL namen in de confiscatierekening is met 33 beduidend kLei ner, enerzijds omdat de vrouwen geen eigen be zit hadden, anderzijds omdat een groot gedeeLte van de hervormde gemeente in Bergen op Zoom werkeLijk straatarm was. SLechts veertien van hen bezaten onroerend goed in de vorm van een huis of hoeve. De enige geëxecuteerden uit Bergen op Zoom waren Anthonis Anthoniszoon, die nog ten tijde van het bewind van de markiezin was opgepakt en opgesLoten, en Hans Geertszoon.20 De LokaLe overheid en ALva hadden nog weL een geschiL op de vraag door wie de kLeermaker Anthonis opgehangen moest worden. De superintendent en zijn gecommitteerden in Bergen op Zoom vonden dat de onkosten voor het jaar van ge vangenschap - 37 karoLusguLdens, terwijL de verkoop van zijn goederen iets meer dan ander haLve guLden opbracht - niet voor rekening van het markiezaat moesten komen.21 De harde, maar duideLijke beveLen van markiezin Maria die de protestanten op de vLucht dreven, hebben in zekere zin dus hun Levens gered. CentraaL in de protestantse gemeente stonden wat een getuige aanduidde aLs "die Luyden in den Moyses ende hun gesLachte". Mayken San ders had haar goederen tijdens haar Leven nog onder haar twee kinderen verdeeLd: het huis De Moyses (Fortuinstraat 5) en de aangrenzende Witte Duif (nr. 7) kwamen toe aan Catharina, die huwde met CorneLis de CLerck. De CLerck was een beLangrijk figuur in het Bergse open bare Leven: hij was niet aLLeen een gesLaagd verkoper van zijde, maar was sinds 1550 ook actief geweest aLs kerkmeester, kapeLmeester, weesmeester en vijfmaaL verkozen tot sche pen en driemaaL tot burgemeester van Bergen op Zoom. De Moyses werd aL sneL het centrum van de protestantse gemeente. Maykens zoon, Jasper van Vosbergen, was meester in de rech ten en had in de periode 1563-1565 driemaaL De Waterschans 4 - 2017 180

Periodieken

De Waterschans | 2017 | | pagina 28