als de verdachten schuldig bevonden werden of
zich niet meldden werden deze geconfisqueerd.13
Daarna werden de roerende zaken in het huis zelf
zo spoedig mogelijk geveild door twee taxateurs
van de stad één om de "uitroep te doen" en de
ander om controle te houden. De boekenverzame
ling van Jasper van Vosbergen bestond uit zeker
driehonderdvijftig titels "onder weLcke veel sus
pecte boecken". Deze kon natuurlijk niet verkocht
worden en werd in zijn geheel naar het hof in
Antwerpen gestuurd.14 In beslag genomen huizen
werden verhuurd nadat ze waren aangeboden via
aanplakbiljetten. De ontvanger moest dit alles
coördineren en er de rekening van bijhouden.
In het markiezaat van Bergen op Zoom was de
ontvanger vanaf 3 februari 1568 de baljuw van
ThoLen, Francois Rezen. Twee jaar Later werd hij
opgevolgd door Jacques Mahieu, die aL dienst
deed aLs rentmeester-generaaL van het markie
zaat en het graafschap WaLhain.15 De keuze voor
Francois Rezen aLs ontvanger van de confiscaties
is opmerkeLijk, want in ThoLen was de vervoLging
van de protestanten erbij ingeschoten door de
conflicten die hij had met het kapittel aLdaar.
Bovendien stond zijn broer Pieter bekend aLs
begunstiger van de nieuwe reLigie en werden de
preken gehouden in diens schuur.16 Het kan zo
zijn dat Francois juist om zijn dubieuze optreden
aLs baLjuw overgepLaatst was naar een vooraL
administratieve positie in Bergen op Zoom.
Het ambt was in ieder gevaL niet gemakkeLijk.
De oorspronkeLijke instructie die Rezen kreeg,
gebood hem per abuis om zijn eed af te Leggen
in de rekenkamer in Den Haag, in pLaats van de
rekenkamer in BrusseL waar Bergen op Zoom
onder vieL. WeLLicht was de tekst opgesteLd door
de nieuwe superintendent (gouverneur) van het
markiezaat, Jeronimus van Serooskerke, die aLs
Zeeuw ook aLtijd onder Den Haag geressorteerd
had. In ieder gevaL werd de vergoeding voor deze
reis niet toegekend. Ook deeLde Rezen in de
hoop om wat extra's te krijgen mee dat hij aLs
ontvanger in Bergen op Zoom bijna geen tijd
had kunnen vinden om zijn eigen zaken in Tho
Len te behartigen. De controLeurs van de reke
ning streepten deze geheLe passage simpeLweg
door.17 Zijn opvoLger, Jacob Mahieu, vermeLdde
dat de taak hem grote moeite kostte en dat hij
in veeL gevaLLen werd geconfronteerd met "kwa
de woorden in pLaats van geLd".18
Slachtoffers
Het grootste deeL van de veroordeeLden was in
deze fase aL in beeLd. In totaaL zijn er in de Lijst
die ALphonse Verheyden heeft opgesteLd van
hen die door de Raad van Beroerten veroordeeLd
waren 63 namen uit Bergen op Zoom te vinden
aLs we de doubLures niet meeteLLen.19 Daarvan
waren 57 reeds onderwerp van het onderzoek
van Francois Hinckart. Het aantaL namen in de
confiscatierekening is met 33 beduidend kLei
ner, enerzijds omdat de vrouwen geen eigen be
zit hadden, anderzijds omdat een groot gedeeLte
van de hervormde gemeente in Bergen op Zoom
werkeLijk straatarm was. SLechts veertien van
hen bezaten onroerend goed in de vorm van een
huis of hoeve.
De enige geëxecuteerden uit Bergen op Zoom
waren Anthonis Anthoniszoon, die nog ten tijde
van het bewind van de markiezin was opgepakt
en opgesLoten, en Hans Geertszoon.20 De LokaLe
overheid en ALva hadden nog weL een geschiL
op de vraag door wie de kLeermaker Anthonis
opgehangen moest worden. De superintendent
en zijn gecommitteerden in Bergen op Zoom
vonden dat de onkosten voor het jaar van ge
vangenschap - 37 karoLusguLdens, terwijL de
verkoop van zijn goederen iets meer dan ander
haLve guLden opbracht - niet voor rekening van
het markiezaat moesten komen.21 De harde,
maar duideLijke beveLen van markiezin Maria
die de protestanten op de vLucht dreven, hebben
in zekere zin dus hun Levens gered.
CentraaL in de protestantse gemeente stonden
wat een getuige aanduidde aLs "die Luyden in
den Moyses ende hun gesLachte". Mayken San
ders had haar goederen tijdens haar Leven nog
onder haar twee kinderen verdeeLd: het huis De
Moyses (Fortuinstraat 5) en de aangrenzende
Witte Duif (nr. 7) kwamen toe aan Catharina,
die huwde met CorneLis de CLerck. De CLerck
was een beLangrijk figuur in het Bergse open
bare Leven: hij was niet aLLeen een gesLaagd
verkoper van zijde, maar was sinds 1550 ook
actief geweest aLs kerkmeester, kapeLmeester,
weesmeester en vijfmaaL verkozen tot sche
pen en driemaaL tot burgemeester van Bergen
op Zoom. De Moyses werd aL sneL het centrum
van de protestantse gemeente. Maykens zoon,
Jasper van Vosbergen, was meester in de rech
ten en had in de periode 1563-1565 driemaaL
De Waterschans 4 - 2017
180