Een gildekom uit 1746 van het Arbeyders- of
Cordewagencruyersgiide ontdekt
Cees Vanwesenbeeck
Dankzij een oplettende lezer van de Nieuwsbrief van de Stichting Bergen op Zilver is een uiterst
zeldzame zilveren kom of drinkschaal (kom met één oor) tevoorschijn gekomen. Door het onder
zoek naar de Bergse zilversmeden, gepubliceerd in het boek Zilver in en rond Bergen op Zoom, kon
de maker van de kom direct vastgesteld worden: Zacharias van Dalen (1719-1784), die in Bergen
op Zoom vanaf 1744 werkzaam was. Niet zozeer vanwege de vorm, maar vooral vanwege het op
schrift op de kom kan gerust gesteld worden dat het om een zeer bijzonder object gaat. Tot op
heden zijn er behalve enkele archiefstukken, geen objecten van dit omvangrijke gilde bekend. De
zilveren kom is enkele malen van eigenaar verwisseld. Rond 1975 is hij het bezit geworden van een
antiquair; vervolgens zo'n vijftien jaar geleden het eigendom van een verzamelaar. Hij is nu het
bezit van het Markiezenhof.
Zilversmid Zacharias van Dalen
Zacharias van Dalen, zoon van Nicolaas van Da
len en Maria de Graaf, is op 20 juli 1749 getrouwd
met Jacoba Sinsum. Het echtpaar Van Dalen-
Sinsum kreeg negen kinderen, van wie een zoon,
Willem, in de voetsporen van zijn vader trad. Het
gezin woonde in het huis Den Luijpaert, thans
Fortuinstraat 10. Zacharias kocht dit pand in
1749. Het was toen een bouwval door de schade
van het beleg in 1747. Het pand had een schade
die getaxeerd werd op 1400 gulden. Zacharias
liet dit pand in oude luister herstellen.1
In 1744 stond Van Dalen voor het eerst vermeld
als meester zilversmid. Hij werd bij die gelegen
heid ingeschakeld om het zilver en goud in een
boedel te taxeren.2 Zacharias kreeg vanaf 1744
van het stadsbestuur diverse opdrachten voor
het maken of leveren van zilveren voorwerpen.
Een mooi voorbeeld hiervan is de set van 24
couverts die hij in 1763/64 heeft gemaakt. Al in
het begin van zijn loopbaan ontving hij van het
gilde van de arbeiders of kruiwagenkruiers
{Cordewagencruyers} de opdracht voor de leve
ring van de zilveren kom. Hij had toen juist en
kele jaren een eigen atelier annex winkel.3
Zacharias van Dalen was in Bergen op Zoom
een man van aanzien. Bij zijn overlijden liet hij
een fors vermogen na. Hij werd in de kerk be
graven en de kerkklokken werden voor hem ge
luid. Dat hoorde bij een familie in goeden doen.
Technische beschrijving van de gildekom
Type:
ronde kom met één oor
Afmetingen:
hoogte 5 cm, breedte {over het
oor} 18,7 cm, diameter 14 cm
Gewicht:
220 gr
Merken:
"ZVD" {meesterteken Zacharias
van Dalen} tussen twee gestileer
de koolrapen; tweemaal een trem-
bleersteek; gekroonde "O" (belas-
tingkeur, een later merk}
Eigenaar:
Het Markiezenhof
Decoratie:
tussen de twee tekstinscripties is
een gravure aangebracht van een
man met een kruiwagen
Inscriptie:
"ADRIAAN LAUWERYSE KRUYT:
DEKEN
MARYNIS MUYTERS
ZACHARIAS MULDERS
JACOBUS VANDER SCHILDE
FLIP ADAMSE PEKAR
KORNELIS BREGT ALS GILDE-
KNEGT
DIT IS AMBAGTSGOET ANNO 1746"
De gildekom
Kommen met twee oren komen regelmatig voor.
Vaak worden die aangeduid als brandewijnkom
men, maar recent onderzoek heeft aangetoond
dat het gebruik breder is dan alleen die voor de
consumptie van brandewijn, al dan niet met ro
zijnen. Ze staan ook wel aangeduid als papkom.
183
De Waterschans 4 - 2017
