a (pü té£ 4^ £V in de Stichting het Protestants Weeshuis te Bergen Ppvl 1-tJtl Afb. 2. Adres op de brief van Baselius Jr. aan Godefridus Cornelisz, detail recto, collectie Stichting het Protestants Weeshuis te Bergen op Zoom. dat mogelijk van belang kon zijn voor de geschiede nis van Bergen op Zoom.1 Jeroen had het stuk ont dekt op de site van de Franse E -bay, waar het werd aangeboden door een handelaar in oude documen ten in Laon. Het betrof een handgeschreven brief van bovengenoemde predikant Jacobus Baselius Jr. (ca. 1560-1604) aan een zekere Godefridus Cornelisz. De geadresseerde was door dokter Dikkes nader ge- identificeerd als de latere dominee Udemans (1582 1649), eveneens uit Bergen op Zoom.2 De aanbieder op E-bay had twee scans op de web site geplaatst die van voldoende kwaliteit bleken te zijn om de brief te kunnen lezen. De tekst was in het Latijn, destijds de internationale taal van weten schappers. Na vijftig jaar was de schoolkennis van het Latijn bij Jan Peeters weliswaar ver weggezakt, maar toch nog in voldoende mate aanwezig om te begrijpen dat het in essentie ging om een condole ancebrief. De tekst werd ter nadere vertaling voorge legd aan de classicus Jaap Dekker. De interpretatie en vertaling van de brief was nog niet zo gemakkelijk. De tekst bevat een zeer groot aantal afkortingen, waarvan bij eerste lezing lang niet altijd duidelijk was hoe zij geïnterpreteerd moesten worden. Dit had tot gevolg dat bestudering van de historische achtergronden, interpretatie van het geschrevene en vertaling hand in hand moesten gaan. Het lezen werd daarentegen vergemakkelijkt door het lettertype dat Baselius gebruikt had. Ter wijl aan het eind van de zestiende eeuw zo goed als iedereen nog schreef in een uit de middeleeuwen stammend Gothisch schrift (het zogenaamde oude schrift), was deze brief al geschreven met moder nere letters in Romeinse stijl, het lettertype dat wij tot op de dag van vandaag gebruiken. Dit schrift werd voor het eerst gebruikt door taalkundigen en wetenschappers in de renaissance, pas aan het be gin van de achttiende eeuw kwam het algemeen in zwang. Baselius' moderne handschrift wijst op het klassieke, humanistische karakter van de opleiding die hij in Leiden genoten moet hebben.3 Hoewel de inhoud van de brief nog niet in alle details bekend was, was wel snel duidelijk dat het docu ment voor de stad verworven moest worden. Een persoonlijke brief van de ene aan de andere belang rijke Bergse predikant, vierhonderd jaar oud, goed leesbaar en nog in een heel goede staat, is bijzonder en zeer de moeite waard. Jan Peeters ging op zoek naar een instelling in Bergen op Zoom die bereid zou zijn om de brief aan te kopen. Dankzij de bemidde ling van ds. Willem Vermeulen werd deze gevonden op Zoom. Het weeshuis waarnaar in de naam wordt verwezen was in 1597 door ds. Baselius Jr. zelf op gericht. Als zodanig bestaat het niet meer, maar de tegenwoordige Stichting heeft in essentie nog steeds dezelfde doelstelling. Een meer toepasselijke nieuwe eigenaar zou nauwelijks te bedenken zijn. De regenten (bestuursleden) van Het Protestants Wees huis besloten om de brief aan te kopen. Zo is de brief die meer dan vierhonderd jaar geleden uit Zaltbom- mel naar Bergen op Zoom werd verzonden, onlangs opnieuw in onze stad teruggekeerd. 19 De Waterschans 1 - 2018

Periodieken

De Waterschans | 2018 | | pagina 19