Literaire kwaliteiten van de brief
werpt een nieuw licht op een aspect van Baselius'
leven dat tot nog toe onduidelijk was. In drie brieven
van Arminius aan de hofpredikant Wttenbogaert is
er in de zomer van 1599 sprake van het optreden van
Baselius als legerpredikant.31 Het was echter niet
bekend waar en in welke omstandigheden Baselius
als zodanig heeft gefunctioneerd. Dankzij de brief
weten we dat nu: het moet in Zaltbommel zijn ge
weest. Ongetwijfeld zal Baselius' inspirerende optre
den bij de eerdere belegering van Bergen op Zoom in
1588 daarvoor de aanleiding zijn geweest.
Of Baselius, Danckaerts en Marcelis Backx de enige
Bergenaren waren in Zaltbommel, blijft de vraag.
Het is voorstelbaar dat er een groepje vrijwilligers
naar Zaltbommel is vertrokken, misschien onder lei
ding van Baselius. Mogelijk is Baselius meegereisd
met Zeeuwse soldaten die in mei 1599 per schip het
garnizoen van Zaltbommel kwamen versterken.32
Aan het einde van de brief geeft Baselius aan dat hij
in "zeer grote haast" schrijft. Mogelijk ten gevolge
van die kennelijke haast is de interpunctie van de
tekst niet altijd even logisch. Haast zou ook de oor
zaak kunnen zijn geweest van het uitzonderlijk groot
aantal afkortingen, wat de leesbaarheid van de tekst
niet ten goede komt; evenals van enkele kennelijke
verbeteringen in de vorm van opgehaalde, dik aan
gezette letters. Zo is bijvoorbeeld de "1" in "gemelis"
(eind regel 16) dik aangezet, maar eigenlijk zou er
een dubbele "l" moeten staan: "gemeUis". In "per-
mittit" (zesde regel van onder) lijkt de dik geschre
ven "i" een verbetering van wat in eerste instantie
een letter "e" was.
Ondanks de haast waarmee is geschreven, is de
tekst inhoudelijk zeer verzorgd en goed van opbouw.
In de structuur valt een typisch retorische driedeling
op (een tricolon), met herhalingen.33
De aanleiding is de dood van Godefridus' moeder,
daarmee opent de brief. Daarna volgt een aanspo
ring tot moedig maar gematigd gedrag. Dan biedt
de schrijver met redenen omkleed zijn hulp aan. Het
is opvallend dat hij die hulp kracht bij zet met een
woordspeling in het Grieks: "kai ktèsei kai chrèsei"
(bij al wat je bezit en uitgeeft). Maar er is hoop voor
de toekomst, afgesloten met groeten aan de familie.
Vervolgens is er ten tweede male een aansporing om
moedig te zijn, met moeder in gedachte. "Dat eist
ons beroep", namelijk dat van theoloog. Wederom
met groeten, maar nu aan Marcus.
En tenslotte: "er is nu geen tijd meer", "de politieke
7. Kaart van de belegering van Zaltbommel in 1599, ets en gravure
utfflBCS
-Q y y. 'i q g q.
1 i ^edionTI
De Waterschans 1 - 2018
26
