II
passeerden en wanneer ik omsag Liet ik een
brandend sodom agter mij, siende verschijde
huijsen in vlam opgaan, hoorde het geschut
door de straten en sag aan d'anderkant van
de stad daar de storm was op de wal ons volk
met de vijand nog handgemeen. Wel een noijt
vergetend gesigt en gedagten voor mij, dog 't
schijnt ik moest nu een behoudend waar henen
(zoeken) en na een wandeling van een uur of
vier, moetende door d'inondatie van de polder
altemaal over de dijken gaan tot aant boshooft
over de schipbrug die daar gemaakt was en
quam alsoo tot Tholen, vindende alle goede be
kenden al op weg soodat ik almee van de laaste
moet geweest sijn, als ook een meenigte van
soldatenvrouwen die de handen wrongen en
lamenteerden over het verlies van hunne mans,
en gequeste aan hooft, aan arm, aan been ja
sag selfs op weg de geest geven van elendige
gequeste."
Een uitgebreide toelichting op de vierde alinea:
dat "de stad gesurpreneert was". "Gesurpre-
neert" betekent hier vrij vertaald: "verrast" of
"bij verrassing genomen". Alleen wordt daar in
dit geval ook mee bedoeld: "verraden". De in
woners van Bergen waren er van overtuigd dat
de vesting door list en bedrog aan de Fransen
was uitgeleverd. Jacques Lejeune wijst in een
van zijn brieven in de richting van Adan, wan
neer hij schrijft: "Het is hier geen mysterie
meer, dat Adan in de armée der Franschen is:
en ook hebben zij zulke goede correspondentie
[contacten] in de stad, dat ze 's avonds om acht
uren al geweten hebben, dat des nachts tus-
schen den 16 en 17 een zware uitval gedaan
zoude worden".19 Anderen beweerden dat de
verantwoordelijkheid voor het verraad lag bij
ontevreden officieren, of dat de slechte onder
linge samenwerking binnen de verdediging
hiervan de oorzaak was. Het garnizoen van de
stad bestond immers uit bataljons van verschil
lende nationaliteiten.
Vervolgens beschrijft Maria Lejeune hoe zij voor
de tweede keer de stad verliet. Ze vertrok niet
vanuit de Hoogstraat, want het huis daar lag in
puin, maar vanuit "het huis van mevrouw van
Middelhoven" genaamd De Lantaerne of Den
Oliphant (Fortuinstraat 23).20 Haar echtgenoot
"bragt mij agterom langs de wal" en samen lie
pen ze over het terreplein van het bastion Ginkel
(Stulemeijerlaan) naar de Steenbergse Poort
(achter 't Rijks).21 Ze gingen zeker niet door de
Fortuinstraat en de Steenbergsestraat, want op
datzelfde moment probeerden soldaten van de
regimenten Saxen Gotha en Evertsen de Fransen
in bloederige man-tot-man gevechten terug te
drijven naar de Grote Markt. Het huis van me
vrouw Van Middelhoven stond aan de westelijke
zijde van de Fortuinstraat, waar voorheen de
textielwinkel van Derwig Terken gevestigd was.
Lejeune en zijn vrouw verlieten dit huis via het
achterhuis aan de Potterstraat.
Via de houten brug over de droge gracht ver
liet Maria Lejeune zonder haar echtgenoot de
vesting en werd vervolgens opgevangen door
Bergsma, die haar naar Tholen moest begelei-
Afb. 9. De Lantaerne of Den Oliphant (Fortuinstraat 23), het
huis van mevrouw Van Middelhoven, foto circa 2010.
37
De Waterschans 1 - 2018
