6 P. Andriessen-van Gorkum, "De verwoesting van Bergen op
Zoom 1747", De Navorscher 1906, pp. 622-630.
7 De Navorscher was een Nederlands tijdschrift waarin men
met allerlei vragen terecht kon, vooral op het gebied van taal
kunde, geschiedenis, genealogie en heraldiek. Het werd uitge
geven van 1851-1960.
8 P. Andriessen-van Gorkum, pag. 622.
9 L. de Jongh en R. Lach de Bère, Deze naam is niet verzonnen,
de geschiedenis van het geslacht Lach de Bère door de eeuwen
heen, s.l. 2011 (uitgave in eigen beheer).
10 De familie Lejeune moet tot de gefortuneerde burgerij van
Bergen op Zoom hebben behoord. Na het overlijden van zoon
Jacob Otto Lejeune in 1806 bleek hij bij testament een batig
saldo te hebben nagelaten van 300.000 gulden. Omgerekend
naar onze tijd is dat ruim 6,2 miljoen euro. We mogen dus ge
rust aannemen, dat de familie Lejeune, sinds zij uit Frankrijk
gevlucht was en berooid in de Nederlanden aankwam, goed
heeft geboerd. Jacob Otto was te Bergen op Zoom gedoopt op
14-04-1734. C. van Bavel, "Een merkwaardige periode in het
Steenbergse postwezen", in: Uit stad en land van Steenbergen,
Zundert-Steenbergen 1958, pag. 144.
11 Jacques Dumont was kapitein bij een regiment dragonders
en onder andere adjudant-generaal van de gouverneur van
Breda.
12 Henri de Bère was de stamvader van de Nederlandse De
Bère's en de grootvader van eerder genoemde kapitein Cypri-
anus de Bère.
13 In 1709 werd Henri de Bère door de markies Francois Egon
de la Tour d' Auvergne benoemd tot baljuw van Halsteren;
drossaard van de Noordgeest en aangrenzende polders en
dijkgraaf van de Beijmoeren. Na zijn aftreden als baljuw werd
hij benoemd tot raad van de douairière van de ondertussen
overleden markies.
14 De zoon was Daniel de Bère (1719-1779). Op 10 april 1741
werd hij vaandrig in de compagnie Canisius van het regiment
Holstein-Beck. Vader Henri en neef Jean-Guiüaume waren
hem bij dit regiment reeds voorgegaan. Zie: De Jongh (noot 8),
pag. 35.
15 West-Brabants Archief (WBA) notaris Pieter Aelmans, in-
ventarisno 0522 akte 781 d.d. 14-03-1741, "Maria Elisabeth
Martfeldt, weduwe van Cornelis Jekermans, voor de helft, en
Margaretha en PieterneUa de Bere nevens Henrietta de Cost-
ris, ofte hare representanten, voor de andere helft, verkopen
openbaar een huis met stalling en koetshuis in de School
straat genaamd Vogelensank van achter uitkomende in de
Hoogstraat. Koper is Maria du Mont, weduwe van Henderik de
Bere."
16 WBA, notaris van Sambeek, inventarisnr. 0382 akte 68 d.d.
25-01-1734: de erfgenamen van Thomas Bucker verkopen
openbaar drie huizen naast elkaar genaamd De Drij Koningen
en Den Rosenboom op de Hoogstraat. Ten oosten en zuiden
's-Heerenstraat, werf van De Engel en ten noorden De Drij
Hoefijsers. De koper was Jacques Lejeune, de koopsom be
droeg 2.500 gulden. De twee panden werden in 1747 verwoest
ten gevolge van de Franse bombardementen. In opdracht van
Lejeune werd in 1751 een nieuw pand gebouwd over beide
percelen door de architect Govert van der Linden uit Dord
recht. In 1974 werd dit als beleggingsobject aangekocht door
het pensioenfonds van aannemingsbedrijf A. de Kok B.V. en
gerestaureerd onder de architectuur van J. Weyts jr., die het
pand wederom opsplitste in twee woonhuizen met de num
mers Hoogstraat 12 en 14. Zie: "Restauratie panden aan de
Hoogstraat", Dagblad Brabants Nieuwsblad, 1975, 24 januari.
17 Brieven in de KB (noot 2), brief I, "Aan Mw. L.J te Middelburg
Bergen-op-Z, 16 July 1747". Ter verduidelijking: aan het einde
van de nu verdwenen Havendijk, net even voorbij de voorma
lige ijzergieterij De Holland, bevinden zich de restanten van het
voormalig fort De Waterschans. Daar mondde het havenkanaal
uit in het open water van de Oosterschelde. Als u ter plaatse
door een poort gaat, betreedt u het plateau van de oude bui
tenhaven, bijgenaamd de Kop van 't Hoofd. De restanten van
deze kade, met de poort en de daar achterliggende Water
schans, worden op dit moment gerestaureerd.
18 Brieven in de KB, brief. XXXIII, "Aan Mw. L.J. B.-op-Z., 5 Sept.
1747".
19 Brieven in de KB, brief II, "Aan Maria le Jeune te Vlissingen;
Bergen-op-Zoom, 18 Julij 1747". Over Adan: zie notitie no. 5
door J.C.W. le Jeune in zijn Uittreksels (noot 2). De bedoelde
Adan was niet een van de landmeters/kaartmakers, maar
Laurent Adan, die een hoge positie bekleedde in de bestuur
lijke organisatie van het markiezaat.
20 De Oliphant, voorheen A 36, De Lantaerne, (G 1090; A36; 23),
12-0-0: Francois Lijsterbosch 20-9-1680; Nu Christoffel v:
Kant 31-3-1702 opgedragen aan Monsr: Engelbert van Ver
straten den 31-1-1721 vide de opdragt van den 10-3-1724
aen juffr: Geertruijd Johanna de Muijnk(Munck) nu de wed:
Middelhove Weduwe van Carel Middelhoven, kapitein onder
Holstijn, in garnizoen te Bergen op Zoom. In het wijkmeester-
register van 1746 is vermeld dat mevrouw Middelhoven in de
Fortuinstraat woonde. In het jaar daarop, 1747, komt zij in
datzelfde register niet meer voor, ze woont dus kennelijk niet
meer in Bergen op Zoom?
21 Willem A. van Ham, "Bergen op Zoom", Historische stedenat-
las van Nederland; 7, Delft 2003, zie de los bijgevoegde ves
tingplattegrond Bergen op Zoom 1825. Op de kruising van de
Moeregrebstraat of Het Achterom met de huidige Westersingel
stond vóór 1970 schuin tegenover Blokstallen 1 het café van
Piet Hendriks, eveneens genaamd Het Agterom. Terreplein is
de naam van het vlakke terrein binnen een bastion, fort of ves
ting. Langs de randen staan borstweringen ter bescherming
van de manschappen. Op het terreplein kan geschut worden
opgesteld.
22 Bron: www.archieftholen.nl/oud-en-nieuw-vossemeer
23 Gorishoek en Yersekendam: Lejeune had daar op eigen kosten
een veer laten aanleggen als onderdeel van de door hem op
gezette reguliere postdienst tussen Zeeland en de rest van de
Republiek. Bron: Domeinarchief Vol. XIX, pag. 417.
24 Bron: Pieter Klein: redacteur, auteur, ontwerper en webmas
ter; http://www.debinnenvaart.nl/binnenvaarttaal/woord.php
25 De Gereformeerd-Nederduitsche predikant ds. Johannes
Janssen heeft over deze gebeurtenissen een boekje geschre
ven, Kort en beknopt Verhaal van 't gepasseerde bij de overrom
peling van Bergen op Zoom 16 sept. 1747. Bouwclub Wij heeft
met medewerking van het Gemeentearchief Bergen op Zoom,
destijds onder leiding van de toenmalige archivaris dhr. Cees
Vanwesenbeeck, er een populaire uitgave van gemaakt met
als titel De zure druiven van 1747, zie daarvoor pag. 33 van dit
boekwerkje.
26 Maurits van Saksen was de belangrijkste veldheer van Lode-
wijk XV en maarschalk van Frankrijk (1696-1750).
27 "Majesteit, er is geen middenweg, U moet hem ophangen, of
maarschalk van Frankrijk maken." Maréchal de France was de
hoogste militaire rang in Frankrijk.
28 Het is een prachtig kasteeltje, op het adres 2-4 rue Général
Leclerc, 45240 La Ferte-Saint-Aubin, (département Loiret),
Frankrijk.
De Waterschans 1 - 2018
42
