De fougassen zelf zijn als kleine rechthoekjes
getekend. Eén ervan is omcirkeld. In de legenda
staat: "Entonnoir der mijn welke op den 20 sep
tember 1765 op ordres van haar edel mogende
de heeren Rade van Staate der Vereenigde Ne
derlanden in den 13 van 't selve jaar met
een vuurpijl is aangestoken". Een entonnoir is
een bomkrater.
De fougassen werden van bovenaf geladen vanaf
het glacis, via een verticale buis met een dia-
meter van bijna 8 centimeter. Ze werden ontsto
ken door een horizontale, soortgelijke buis van
uit de galerie majeure. Een derde kaart in het
Nationaal Archief beeldt dezelfde zes fougassen
af, maar dan zijn er plotseling twee bomkraters. 8
In de legenda staat: "Fougasse gesprongen den
20 september 1765" en "Fougasse gesprongen
den 8 juni 1766 in bijweesen van De reden
om in die twee jaren een fougasse te laten
springen, is nog onduidelijk. Mogelijk was het
een test om te zien of het systeem nog functio
neerde. In 1747 waren de mijnen niet gebruikt
omdat de vijandelijke aanvallen verder zuid
waarts plaatsvonden!
Twee van de zes fougassen werden teruggevon
den. De meest zuidelijke was nog volledig intact.
Hij bestond uit een gemetselde kamer met een
spitstongewelf, 1,60 bij 2,75 meter groot en bijna
2 meter hoog. De wanden waren 50 centimeter
dik. Het vrij kleine kamertje in het midden was
volledig met geglazuurde tegels bekleed. Daar
bij is harde tras gebruikt. Bijzonder waren de
pijpen waar de vuurpijl doorheen ging: steen
goed cilinders van 45 centimeter lengte en 13
centimeter doorsnede, die in elkaar schoven.
Ze zijn waarschijnlijk in het Belgische Raeren
gemaakt. De buizen waren met leem aan elkaar
gekleefd. Ook de fougasse was helemaal met
leem bestreken, want vocht was de grote vijand
FAUSTD NUMINE
B ERG A VICTRIX
Afb. 5. Overzicht van de opgraving met de loopgraaf als zwart
zandspoor in het vlak (hier met rode lijntjes geaccentueerd).
Foto Gemeentelijke Archeologische Dienst, Bergen op Zoom.
Afb. 7. De nog complete fougasse met de buizen voor de
vuurpijl. Foto Gemeentelijke Archeologische Dienst, Bergen op
Zoom.
Afb. 6. Kaart van het ravelijn Wassenaar (detail; a) met de zes
fougassen komend vanuit de punt.
De Waterschans 2
- 2018
56
