gemaakt, wat boeide hem zo aan dit onderwerp?
Voor zover bekend, heeft Gieles zich er zeLf
nooit over uitgelaten en we kunnen het hem
niet meer vragen. Er zijn echter wel factoren te
bedenken die van belang zullen zijn geweest.
In de eerste plaats was er bij Fons Gieles een
grote betrokkenheid bij de stad. Gieles' liefde
voor Bergen op Zoom, in het bijzonder voor de
Bergse geschiedenis, was een levenslange con
stante die zich op allerlei manieren manifes
teerde. Zo was Fons Gieles medeoprichter van
Etcetera, van In den Scherminckel en van onze
Geschiedkundige Kring. Hij maakte tekeningen
en ontwerpen voor de Vastenavond (Gaspitjes)
en de Maria-Ommegang. Het ligt voor de hand
dat hij als beeldend kunstenaar die liefde vooral
tot uitdrukking bracht door de stad in tekenin
gen, prenten en schilderijen vast te leggen.
Een tweede factor zal, naar ik vermoed, de
omstandigheid zijn geweest dat Gieles zich, als
het type kunstenaar dat hij was, aangesproken
voelde door het genre stadsgezicht.
Wat voor kunstenaar was Fons Gieles? Ondanks
zijn veelzijdigheid en het brede scala van tech
nieken waarin hij werkte, was Gieles naar mijn
overtuiging in essentie een graficus. Hij was in
de eerste plaats een man van de lijn; een te
kenaar en prentenmaker. Fons Gieles maakte
hout- en linoleumsneden en houtgravures. De
houtsnede is een ambachtelijke, bewerkelijke
techniek. Het vergt veel inspanning en precisie
om de gutsen op de juiste wijze over en door
het blok te manoeuvreren. Gieles' prentenwerk
wordt over het algemeen gekenmerkt door een
krachtig, mannelijk karakter, dat tot uiting komt
in een nadrukkelijke lijnvoering.
Het stadsgezicht is in feite een variant van het
landschap, waar in plaats van de natuurlijke
omgeving de door de mens georganiseerde en
bebouwde ruimte wordt weergegeven. De voor
stelling is niet samengesteld uit natuurlijk ge
vormde objecten met vluchtige omtrekken, zo
als bomen en struiken, maar uit huizen en hui
zenblokken; massieve elementen met hoekige
vormen die scherp zijn afgetekend. Zij worden
bepaald door stelsels van assen waarvan de ho
rizontalen grotendeels waterpas zijn en de ver
ticalen meest loodrecht. Met andere woorden:
in het stadsgezicht is een hoofdrol weggelegd
voor duidelijk gedefinieerde rechte lijnen. Het
stadsgezicht leent zich zodoende bij uitstek voor
weergave in grafiek. Ik zou me goed voor kun
nen stellen dat juist daarom de graficus in Fons
Gieles zich door dit genre voelde aangesproken.
Overigens betekende dat niet dat Gieles geen
geschilderde stadsgezichten zou maken, want
hij heeft stadsgezichten weergegeven in alle
technieken die hij beheerste.
Het historisch perspectief
Fons Gieles was niet de eerste kunstenaar die
Bergen op Zoom in beeld heeft gebracht. Berg
se gezichten zijn er al sinds het begin van de
Afb. 2. De Bruinevisstraat, olieverf, datum onbekend, collectie T. Nuijten.
De Waterschans 1 - 2019 30
