potas (kaliumcarbonaat), dat werd gebruikt voor zeep en kunstmest. In 1904 werd besloten om zelf potas te gaan verwerken. Daarvoor werd de grond van het aangrenzende perceel van de scheepstimmerwerf van Engel Ros gekocht van de gemeente.6 In juni 1905 werd een bouwver gunning verleend voor de uitbreiding van het potasgebouw alsmede voor het inrichten van een potasraffinaderij daarin.7 Op 8 maart 1907 werd toestemming verleend voor de bouw van onder meer een 60 meter hoge schoorsteen, die in de plaats moest komen van de 40 meter hoge schoorsteen.8 De verhoging moest, sa men met een verbeterd productieproces, een einde maken aan de geuroverlast. De inves teringen bleken wat de overlast betreft echter tevergeefs: pas in de jaren '70 van de twintig ste eeuw verdween de stank. In het collectieve geheugen van de Bergse bevolking zetelt nog altijd de kenmerkende "kwade reuk" van de fa briek, zoals die werd omschreven. Die was zo kenmerkend voor de stad, dat het gezegde ont stond Peperbus Zien, Spiritus Ruuke (tevens een verenigingsnaam).9 Daarentegen was het ook zo dat vele Bergenaren die met de geur opgroei den de geur niet als stank ervoeren en dat zij de geur zelfs op een positieve manier associeerden met hun jeugd. Voor de raffinage van potas werd uiteindelijk een apart bedrijf opgericht. Op 22 mei 1914 werd in samenwerking met andere bedrijven de N.V. Centrale Potaschraffinaderij opgericht als een onderdeel van de ZNMSF.10 Enkele maan den later werd, op 14 augustus 1914, door het gemeentebestuur toestemming gegeven om de raffinaderij onder te brengen in de voormalige suikerfabriek van Van der Linden Co. Deze suikerfabriek van Van der Linden Co. was in 1914 opgehouden te bestaan. Dit fabrieks complex lag op voormalige vestinggrond aan de Noordzijde Haven, naast de ZNMSF.11 Van der Linden Co. had dit terrein (met een oppervlak van 22.771 m2) in de negentiende eeuw gekocht en er een suikerfabriek, kantoren, stallingen, dienstwoningen en opslagplaatsen gebouwd. Dit complex was in 1871 in gebruik genomen. In 1886 werd het perceeloppervlak vergroot tot 23.329 m2. In 1898, 1900, 1901 en 1906 breidde Afb. 1. De opslagplaats langs het water (vergelijk afb. 4), begin twintigste eeuw. Foto collectie Het Markiezenhof. 37 De Waterschans 1 - 2019

Periodieken

De Waterschans | 2019 | | pagina 37