men het perceel door grondaankopen ver
der uit, zodat het totale oppervlak uiteindelijk
76.373 m2 bedroeg. Het complex werd gedu
rende de eerste decennia nauwelijks gewijzigd,
maar omstreeks 1890 werd er een magazijn
aan de fabriek gebouwd. In 1894 werd vervol
gens het bietenwaslokaal uitgebreid, waarna
achtereenvolgens in 1897, 1901 en 1907 het sui
kermagazijn werd uitgebreid. In 1898 en 1905
vond uitbreiding plaats van de diffusiebatterij.
Daarna (in 1907) werd de bouw van een pulp-
drogerij ter hand genomen. In 1909 werd nog
een pulpopslag gebouwd waarna er ten slotte
in 1910 een directeurswoning verrees. Ook haar
naam veranderde: per 6 januari 1899 heette de
fabriek N.V. Suikerfabriek vh Van der Linden Co.
Toen het complex in 1914 werd verkocht, werd
de fabriek ontmanteld.12
De Centrale Potaschraffinaderij liet daarna onder
meer motoren, ketels en machines installeren
om het bedrijf in werking te kunnen stellen.
Later dan gepland (vanwege het uitbreken van
de Eerste Wereldoorlog) was de fabriek vanaf
14 augustus 1917 officieel in gebruik bij de Cen
trale Potaschraffinaderij. Nadien vonden meer
dere kleinere veranderingen plaats, zoals rond
1924 de herinrichting van de pulpopslagplaats
tot werkplaats annex smederij annex magazijn
en de uitbreiding van de voormalige pulpdroge-
rij, die geschikt gemaakt werd voor gebruik als
potasbewaarplaats.13 De naam werd afgekort
tot CPR en de fabriek kwam bekend te staan als
De Potas.
Het perceel van de CPR grensde aan dat van
de ZNMSF. Door internationale ontwikkelingen
als schaalvergroting en automatisering voldeed
het gebouwencomplex gedurende het voort
schrijden van de twintigste eeuw minder en
minder aan de eisen van de tijd. Als gevolg van
strengere milieunormen bleef de raffinage niet
rendabel. In 1971 werd de productie gestaakt
en daaropvolgend werd de potasraffinaderij
gesloopt, op het kantoor en de portierswoning
na.14
TÏT>C-
Afb. 2. De ZNSF en de CPR gezien naar het noorden, omstreeks de jaren 1920. Luchtfoto door onbekende fotograaf, collectie SIEB
(Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op Stoom). Beeldbewerking auteur.
De Waterschans 1 - 2019
38
