DAT GAAT OVER TM».
Het gaat hier om maskers en koppen die grote
gelijkenis vertonen met de maskers en koppen,
zoals wij die hier kennen. Op de omslag staat:
EILERS MEY, manufacturers of Masks, Articles
for Carnival, Paper Lanterns etc. Manebach,
Thüringen, Germany. De Duitse fabriek Eilers
Mey werd in 1832 opgericht en bracht sinds
1888 elk jaar een catalogus uit. In mijn speur
tocht naar die catalogussen, kwamen nog en
kele losse pagina's van soortgelijke publicaties
boven water alsmede een katern uit 1959 met
16 gedrukte A4-tjes. Op een van de pagina's
prijkt een illustratie van de Gaper. De GroBe Auf-
setzköpfe, Artikel 253/200, worden aangeboden
voor 20,24 bis 24,75 DM. Door een lezing van Dr.
Werner Matschke kwam ik meer te weten over
de geschiedenis van maskers en meer in het
bijzonder van de makers van de Gaper.9
Van poppenmakers naar maskerfabrieken
Reeds in de zeventiende eeuw werden door dok-
kenmakers (ambachtslieden die met strodokken
een pannendak afdichten) papieren maskers
gemaakt en verhandeld op jaarmarkten. Zo was
Neurenberg, een van de belangrijkste handels
steden in Europa, al in 1650 een bolwerk van
de speelgoedproductie.10 Hier geproduceerde
maskers vonden hun weg naar de beurs van
Leipzig (in die tijd het op een na grootste han
delscentrum in Thüringen) en naar markten in
Sonneberg. De vraag naar maskers groeide en
de poppenmakers uit Neurenberg konden deze
niet meer aan. Zij verplaatsten de productie
naar Sonneberg. De maskerproductie was voor
namelijk handwerk. De Sonnebergers zochten
naar goedkope arbeidskrachten en kwamen wat
noordelijker uit in Thüringen waar men, wegens
de teloorgang van de mijnbouw en de verwoes
tingen die het gevolg waren van een periode van
meer dan dertig jaar oorlog, zocht naar nieuwe
inkomstenbronnen.11 Inwoners uit Manebach,
een wijk in de stad Ilmenau, trokken vroeg in de
negentiende eeuw naar Sonneberg om te leren
hoe men daar maskers maakte. Met die opge
dane kennis en vaardigheden kon men na ver
loop van tijd de maskers ook thuis, in Manebach,
maken. De maskerfabriek in Sonneberg leverde
het materiaal: papier, verf, pasta en penseel en
maskervormen. De kant en klare maskers gin
gen vervolgens weer terug naar Sonneberg. De
meer dan 50 km lange weg van Manebach naar
Sonneberg werd meestal te voet afgelegd, de
materialen en de afgewerkte maskers werden in
een mand of op een kruiwagen vervoerd.
In 1832 durfden twee mutige Manebacher i.c.
Wilhelm Eilers (tekstzetter) en Christoph Mey
(steenhouwer) de stap te zetten om een mas
kerfabriek op te richten onder de naam Mane
bacher Maskenmanufaktur Eilers Mey. De aan
vang verliep allerminst goed. Het pand, waar de
werkzaamheden plaatsvonden, brandde kort na
Afb. 6. Platte wagen met
daarop de kop van de Ga
per in 1938. De kop stak
geregeld zijn tong uit
waarna er iemand naar
beneden gleed, een verwij
zing naar het roddelen in
Bergen op Zoom. Fotograaf
onbekend.
55
De Waterschans 1 - 2019
