crisis van 1930 had het bedrijf zich ontwikkeld
tot dé leverancier aan de bolwerken van het
Karnaval am Rhein en het carnaval in Zuid-
Duitsland. Ook de export werd opnieuw opge
pakt hoewel de prijzen nog laag waren. Oude
relaties werden hersteld en nieuwe werden
toegevoegd. De maskerindustrie kon haar pro
ducten weer in het buitenland afzetten. Zij von
den hun weg in Europese steden als Londen,
Parijs, Brussel en Antwerpen. Maar er werd ook
geleverd aan Noord- en Zuid-Amerika, India
en Ceylon (Sri Lanka). In latere jaren kreeg de
maskerindustrie te maken met een veranderen
de politieke omgeving in Duitsland. Zo moest
het Chaplin-masker na 1933 worden verwijderd
omdat het te veel leek op de Führer. Disney
trok de licentie voor de Mickey Mouse-maskers
in omdat men geen zaken met het Duitsland
van Hitler wilde doen. De kop van Haile Selas
sie moest onder druk van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken uit de catalogus worden
gehaald omdat deze als een belediging van een
bevriend staatshoofd werd gezien.
De maskerindustrie van Manebach werd hard
De Gaper bij apotheken en drogisterijen
Onze carnavalskoppen noemen we Gapers.
Dezelfde aanduiding wordt ook gebruikt wordt
voor de koppen die je soms ziet aan de gevel
van een apotheek. Ze zijn net als de Bergse
carnavalskoppen karikaturaal en sommige
zijn zelfs carnavalesk. Apotheek-gapers zijn
eigenlijk alleen in Nederland en Vlaanderen
te vinden. Het is een gevarieerd gezelschap,
bestaande uit kleurrijke types. We zien bij
voorbeeld donkere mannen met tulbanden en
gouden oorringen, narren met bellen aan hun
puntmuts, politieagenten en brandweerlieden,
gehelmd en gedecoreerd met gouden tressen,
of ziekelijke figuren met een doek om het zere
hoofd dan wel met een slaapmuts op hun kop.
Roerloos voor zich uit starend, de mond wijd
opengesperd, trekken ze de aandacht. Som
mige zijn meelijwekkend, exotisch en myste
rieus, andere werken op de lachspieren. Hun
gelaatsuitdrukking is voor velerlei uitleg vat
baar. Ze gapen ons aan. Als uithangteken aan
de gevel van een apotheek of drogisterij moe
ten ze de aandacht van de voorbijgangers trek
ken. Je zou bijna zeggen: de apotheek-gaper is
blikvanger van beroep.17
getroffen door de economische crisis van 1930
tot 1934. Ontslagen en korte-termijnwerk waren
het gevolg. Beide bedrijven overleefden ech
ter de crisis. Manebach en omringende kleine
dorpjes in het Thüringer Woud zouden ook van
later oorlogsgeweld gespaard blijven.
Na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog bleek het veel moei
lijker een doorstart te maken dan na de Eerste.
Toch lukte het om de twee bedrijven van sluiting
te redden. Door vervangende productie van zwarte
houten raamblinden konden arbeidsplaatsen
worden gecreëerd. Een uit Berlijn verhuisd be
drijf huurde daartoe een deel het bedrijf.
De Duitse nederlaag en capitulatie in 1945 leid
den in eerste instantie tot een volledige stopzet
ting van de maskerproductie. De Amerikanen,
die als eerste Thüringen bezet hadden, hadden
er geen belang bij om de productie te doen her
vatten. Na de komst van militaire troepen uit de
Sovjet-Unie werd Manebach in juli 1945 tot de
Sovjet-bezettingszone gerekend. Met vereende
krachten werd toch geprobeerd de productie op
gang te brengen. Dat lukte amper. Er was een
tekort aan grondstoffen en de belangrijke klan
ten zaten in het Westen. Er kon dus maar be
perkt worden gewerkt. Hoewel er orders waren
ontbrak het aan geld en middelen. Er werd hulp
gevraagd aan de burgemeester van Manebach,
Afb. 14. De Gaper wordt door Fritz IUhardt uit de mal ge
haald. Fotograaf onbekend.
De Waterschans 1 - 2019
60