het schild met rode schuinkruisjes moet verwij
zen naar Borgvliet of naar Bergen op Zoom. In
beide plaatsen was er in Bruegels tijd inderdaad
een Sebastiaansgilde: de kaert of keur (statuten)
van het Bergse gilde dateerde uit 1465, het gilde
van Borgvliet zou circa 1540 door de eerste mar
kies, Anthonis, zijn opgericht.8
Terwijl ik bezig was met dit artikel, liep ik door
de Blauwe Zaal van het Markiezenhof en keek
naar de twee oude Sebastiaansvaandels die
daar aan de muur hangen. Eén van de twee is
een reproductie (afbeelding 8 geeft het origineel
weer), het andere authentiek (afbeelding 9). Hoe
oud ze zijn is niet precies bekend; beide zijn in
zeventiende-eeuwse stijl.9 De vaandels komen
uit Borgvliet, want het Bergse Sebastiaansgilde
is opgeheven in 1591 en dat van Borgvliet is blij
ven bestaan tot 1914.10
Ik keek naar de vaandels en realiseerde me plots
dat in beide zowel Sint Sebastiaan als Sint Ger-
trudis zijn afgebeeld, net zoals in het vaandel bij
Bruegel. Met andere woorden: in Borgvliet moet
er een traditie zijn geweest om dat op die manier
te doen, een traditie die kennelijk eeuwen lang
heeft standgehouden. Belangrijker nog: de af
beeldingen op de vaandels in het museum lijken
te bewijzen dat wat Bruegel op het vaandel in
zijn Boerenkermis schilderde, geen eigen verzin
sel was. Hij moet inderdaad een Bergs of een
Borgvliets Sebastiaansvaandel gekend hebben
en dat als voorbeeld hebben gebruikt.
Ondertussen is nog niet alle symboliek in het
vaandel op het schilderij in Wenen aan de orde
geweest, zoals het gele wapen met de zwarte
lelies dat onder de twee heiligen te zien is. De
aanwezigheid van dit wapen is in eerste instan-
Afb. 8. Vaandel van het St. Sebastiaansgilde van Borgvliet, zijde, vermoedelijk eind zeventiende eeuw of begin achttiende eeuw. Col
lectie Markiezenhof. Afgebeeld is de achterzijde, met Sint Gertrudis.
De Waterschans 2 - 2019
84
