Antoon in 1512 overleed nam zijn zoon Rombout het werk aan het hof en de enorme uitbreiding van de kerk over van zijn vader. Van Rombout's hand is de beroemde Christoffelschouw in de grote zaal van het hof dat we tegenwoordig kennen als het Markiezenhof.1 Het bouwmees tersgeslacht Keldermans heeft vanaf het einde van de veertiende eeuw tot het midden van de zestiende eeuw in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden een bijzonder groot oeuvre nage laten, zowel kerkelijk als profaan. De geschie denis van het nieuwe werk van de Gertrudiskerk en de teloorgang ervan, de verwoesting van de kerk in 1747 en de herbouw in de jaren erop vol gend, zullen we hier niet bespreken. Een klein deel van de huidige inventaris van de Gertrudiskerk stamt uit vroeger eeuwen en is nog steeds in de kerk zelf aanwezig. Dit betreft met name inventarisstukken uit de tijd van het protestantse gebruik van het gebouw (1588-1967). Het merendeel van de huidige inventaris even wel is afkomstig uit gesloten katholieke bin- nenstadskerken (Kerk van de Heilige Maagd Maria-Tenhemelopneming, St.-Joseph, H.H. Martelaren van Gorcum) en meer recent (2014) ook uit de gesloten katholieke kerken van het H. Hart van Jezus en van de Goddelijke Voor zienigheid alsmede uit het in 2009 gesloten Evangelisch-Lutherse kerkgebouw aan de Fau- restraat. Van het katholieke erfgoed is dat wat afkomstig is uit de Rooms-katholieke schuil kerk het oudst. Deze kerkgelegenheid was in 1704 aan de Korenmarkt in gebruik genomen. Dat gebeurde overigens pas nadat ruim een halve eeuw tevoren (in 1651) de katholieke pa rochie van Bergen op Zoom was heropgericht. Genoemde schuilkerk kon in 1829 verruild wor den voor de nieuwe, tegenover de Gertrudiskerk eveneens aan de Grote Markt gelegen, kerk van de H. Maagd Maria. De inventarisstukken uit de schuilkerk waren vooraf, in 1828-1829, over gebracht naar de nieuwe kerk. Het is inmid dels duidelijk geworden dat de soms erg vage omschrijvingen en dateringen in de Inventaris van het kerkelijk kunstbezit parochie H. Maagd Maria van 1966/1972 (met verdere aanvullingen overgenomen in 1994/1995 en 2005), heel zeker te oppervlakkig geformuleerd en/of onjuist zijn. Dat betreft met name het belangrijke kerke lijk kunstbezit dat afkomstig is uit Antwerpen, waaronder de preekstoel, de communiebanken en biechtstoelen uit de zeventiende en achttien de eeuw. Het zijn dan ook vooral deze belang rijke interieurstukken maar ook alle andere uit Vlaanderen in het algemeen en uit het Antwerp se in het bijzonder, die in de hierna volgende opsomming zijn opgenomen. Bergen op Zoom en Antwerpen: feiten en gebeurtenissen met betrekking tot de Reformatie en de eeuwen erna Bergen op Zoom Steenvoorde (stad in het huidige Frans-Vlaan- deren) wordt algemeen gezien als de plaats waar in 1566 godsdiensttroebelen uitliepen op de vernieling van kerken en kerkinterieurs, waarbij vooral heiligenbeelden het moesten ontgelden. Deze periode van geweld staat in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden bekend als de Beeldenstorm. Verhoudingsgewijs laat, in 1580, kregen ook de Gertrudiskerk, kapel len en kloosters in Bergen op Zoom het zwaar te verduren tijdens deze Beeldenstorm. Van de toenmalige inventaris van de Gertrudiskerk hebben slechts een aantal grafzerken, enkele grafplaten en het grote Niehoff-orgel (gebouwd in 1555) de vernielingen overleefd. Na het weer toonbaar maken van het interieur werd de kerk in 1588 voor de gereformeerde eredienst in gebruik genomen. Kort daarna werd de al dan niet figuratieve polychromie egaal wit overge schilderd. Afgezien van de periode tussen 1747 en 1 752 (zware beschadiging en herbouw) is de kerk tot 1967 voor de protestantse eredienst in gebruik geweest. Na een restauratie, onderbro ken door een enorme brand op 10 april 1972, werd de kerk door de gemeente Bergen op Zoom (eigenares van het gebouw) in 1987 aan de katholieke parochie van de H. Maagd Maria als hoofdgebruiker ter beschikking gesteld. De parochie had daartoe afstand gedaan van het eigen kerkgebouw uit 1829. Dit gebouw werd in 1991, na een verbouwing, heropend als stads schouwburg De Maagd. De Gertrudiskerk werd ingericht met interieurstukken als hierboven genoemd. Antwerpen Eerder dan in Bergen op Zoom het geval was, werden in Antwerpen tijdens de Beeldenstorm de kerken en kloosters in augustus 1566 al zwaar gehavend en onttakeld. Na een korte periode met een calvinistisch stadsbestuur van De Waterschans 2 - 2019 90

Periodieken

De Waterschans | 2019 | | pagina 26