1581 tot 1585 werd Antwerpen in 1585 door de Spaanse veldheer Alexander Farnese heroverd en werd de stad, anders dan de Noordelijke provinciën die verbeten en vasthoudend streden tegen de Spaanse bezetter, met de Zuidelijke Nederlanden opnieuw Spaans. De Reformatie had geen blijvende invloed en de geruïneerde kerken kregen hun katholieke functie terug. De Contrareformatie schoot wortel en er braken twee eeuwen aan van rust in kerkelijk (lees: katholiek) opzicht. De kunsten, niet in het minst beleefd in kerken en kloosters, konden een tweetal eeuwen uitbundig bloeien. Was het in de kerken aanvankelijk vooral middels de schilder kunst van Van Dijk, Rubens, Jordaens, Teniers en zo veel anderen, ook de figuratieve kunsten van houtbewerking en beeldsnijden, van beeld houwkunst, van textielkunst in kerkelijke pa ramenten en antependia, van edelsmeedkunst toegepast in liturgisch vaatwerk en dergelijke bloeiden weer op. Antwerpen en de Zuidelijke Nederlanden beleefden twee eeuwen waarin de kerkelijke kunst bloeide. In de achttiende eeuw ontstond zelfs een handel in kerkelijke attribu ten en interieurstukken omdat de uitbundige laatbarok de eerdere vroegbarokke ingetogen heid nog wilde overstijgen. Het Spaanse bewind werd na de Tachtigjarige Oorlog in 1648 gevolgd door een onrustige periode in politiek opzicht waarin Frankrijk en Spanje afwisselend hun invloed deden gel den. Bij de Vrede van Utrecht in 1713 werden de Spaanse Nederlanden aan de Oostenrijkse keizer Karel VI toegewezen. De Franse Koning Lodewijk XIV werd verplicht al zijn veroverde grondgebied te ontruimen. De Nederlandse Republiek mocht als veiligheidsbarrière tegen Frankrijk in sommige steden en vestingen een garnizoen legeren. Karel VI werd in 1740 opge volgd door keizerin Maria-Theresia die, alleen onderbroken door een periode van bezetting door de Fransen (van mei 1745 tot december 1748), tot haar dood in november 1780 een lan ge periode zou regeren. Ze werd opgevolgd door haar oudste zoon Jozef II. Gedurende de laatste decennia van de acht tiende eeuw leidden de ideeën van de Verlich ting tot grote beroering. Oostenrijks en Frans bewind wisselden elkaar van 1 792 tot in 1795 regelmatig af. In oktober 1 795 werden de Zui delijke Nederlanden bij Frankrijk ingelijfd en de toen geplante vrijheidsboom op de Grote Markt Afb. 2. De aartsengel Michael die de duivel verslaat, onderdeel van de preekstoel, achttiende eeuw. Foto Hans Smout. Afb. 3. Medaillons met de koppen van Christus en Sint Gertru- dis, in het midden een adelaar, symbool van Johannes de Evangelist. Details van de preekstoel, foto Hans Smout. 91 De Waterschans 2 - 2019

Periodieken

De Waterschans | 2019 | | pagina 27