aan het Vondelpark in de Gerard Brandtstraat.
Deze kerk werd in 2005 gerestaureerd. Daarin
bevinden zich thans vijf grotere orgels uit de
twintigste en eenentwintigste eeuw, een kabi
netorgel, een kistorgel, een draaiorgel, een
harmonium en twee vleugels. De kerk is nu
concertruimte. Bergen op Zoom heeft een
orgeltuin- met drie rijksmonumentale orgels uit
de achttiende en negentiende eeuw en met twee
kistorgels mogen we wel van een tuin spreken.5
In het in 2011 verschenen boekwerk Een magtig
Toonwerk (een uitgave van de Geschiedkundige
Kring bij gelegenheid van het gereedkomen van
de restauratie van het Ibach-orgel) kan men
uitvoerig over alle huidige en vroegere instru
menten lezen. In dit kader past slechts een kort
overzicht daarvan. De rode draad in dit over
zicht is dat het in 1972 verbrande Delhaye-orgel
en de nu aanwezige orgels op een bijzondere
manier - door hun Vlaamse of Belgische
geschiedenis - met elkaar verbonden zijn.
Voormalig Delhaye-orgel (1771-1972)
Het orgel dat twee decennia na de verwoesting
en de herbouw van de Gertrudiskerk in 1770/71
nieuw gebouwd werd, was geleverd door de
Vlaamse orgelbouwer Delhaye (ook- Del Haye
of Delahaye). Orgelbouwers zijn (en waren vaak
al traditioneel) georganiseerd als familiebe
drijven. Louis I Delhaye (16707-1725?) vestigde
zich in Gent en verhuisde nadien zijn bedrijf
omstreeks 1724 naar Antwerpen. Zijn zoon
Louis II (1696?-1781) was de bouwer van het
orgel in de Gertrudiskerk.6 De orgelkas werd
vervaardigd door Omer Favier. Bij een hevige
kerkbrand in 1972 verbrandde het orgel.
Delhaye-koororgel (omstreeks 1730)
Met het verschijnen van Een magtig Toonwerk
is het vermoeden dat het Vlaamse koororgel
dat in 1987 vanuit de Maagdkerk naar de
Gertrudiskerk verplaatst werd, het werk zou
kunnen zijn van Louis II Delhaye, nu wel een
vaststaand feit. Dit werd in de afgelopen jaren
bevestigd tijdens restauratiewerkzaamheden
die de orgelbouwer Verschueren aan Belgische
Delhaye-orgels verrichtte. Het koororgel is dus
van dezelfde bouwer als het in 1972 door brand
verloren gegane!
Rogier-orgel (1857)
In Een magtig Toonwerk, maar meer in het
bijzonder in Twaalf ambachten, één familie
zijn de wederwaardigheden opgetekend van
dit orgel. Beide publicaties zijn uitgaven
(respectievelijk in 2011 en 2016) van de
Geschiedkundige Kring. In het laatstgenoemde
werk is er speciale aandacht voor de Bergen
op Zoomse meubel- en orgelmaker Cornelis
Johannes Rogier (1804-1885) die tussen 1822
en 1828 in de leer is geweest bij schrijnwerkers
en orgelmakers in Zuid Nederland, vermoe
delijk (ook) in Antwerpen. Zowel wat betreft de
vormgeving en detaillering van de orgelkas,
als wat betreft klank, sluiten zijn instru
menten aan bij de laat-achttiende-eeuwse
Antwerpse traditie. Het Rogier-orgel, dat zich
sinds 2010 in de Gertrudiskerk bevindt, is het
Afb. 14. Detail van het Vlaams koororgel, vermoedelijk Louis II
Delhaye circa 1730. Foto Hans Smout.
101 De Waterschans 2 - 2019