Enkele termen uit het artikel worden
hieronder verklaard
Oxaal
De vaak rijk uitgevoerde (min of meer transpa
rante) afsluiting tussen viering en koor.
Viering
De meestal centrale ruimte in een kerk waar
schip en koor door het dwarsschip (transept)
van elkaar gescheiden worden.
Koor
Het veelal meest oostelijke deel van een (voor
malige) katholieke kerk waar zich het hoofdal
taar bevindt (c.q. eertijds bevond).
Kerkelijke paramenten
In de Katholieke Kerk zijn dit alle liturgische
voorwerpen die van textiel zijn vervaardigd.
Antependium
De bekleding aan de voorkant van een altaar of
een lezenaar in de vorm van stof, hout of edel
metaaL.
Herme
Een menselijke figuur of een engel van wie het
onderlichaam is uitgevoerd als een al dan niet
gestileerde zuil.
Pendant
Tegenhanger; in de Gertrudiskerk is de ba
zuinblazende engel geplaatst tegenover de
preekstoel.
Geraadpleegde literatuur:
- Willem van Ham (red.), Bergen op Zoom
gebouwd en beschouwd, Bergen op Zoom 1987
- Willem van Ham, De Grote of Sint
Gertrudiskerk te Bergen op Zoom, Bergen op
Zoom 1988
- Willem van Ham, "Ter ere van "De Maagd"" in:
Studies uit Bergen op Zoom 8 (1990)
- Inventarislijsten van het kerkelijk kunstbezit
van de parochie H. Maagd Maria te Bergen op
Zoom, 1966/1973 e.v.
- Frans Jespers en Ad van Sleuwen, Tot roem
van zijn makers, Den Bosch 1978
- Jan van Laarhoven e.a., Naar gothieken
kunstzin, Den Bosch 1979
- Charles de Mooij, Geloof kan bergen verzetten,
Hilversum 1998
- Charles de Mooij, "Om de vruchten van Gods
berg" in: Studies uit Bergen op Zoom 4 (1983)
- Flor Peeters en Maarten Albert Vente, De
orgelkunst in de Nederlanden, Antwerpen/
Amerongen 1968/1984
- Raymond Sirjacobs, Sint Pauluskerk
Antwerpen: Historische Gids, Antwerpen 2001
- Willem Vermeulen (red.), Een magtig
Toonwerk. Geschiedenis en restauratie van het
Ibach-orgel in Bergen op Zoom, Bergen op
Zoom 2011 (In dit werk vindt men gegevens
over aLLe vroegere en huidige orgeLs in de
Gertrudiskerk)
- Adriaan van Roode en Marc van der
Steen, Twaalf ambachten, één familie.
Wederwaardigheden in het negentiende- en
twintigste-eeuwse Bergen op Zoom, Bergen op
Zoom 2016
- Salome Zajadacz-Hastenrath, Das
Beichtgestühl der Antwerpener St. Pauluskirche
und der Barockbeichtgestuhl in den südlichen
Niederlanden, Brussel 1970
Noten
1 Hoewel Heer Antonius van Glymes al in 1533 tot markies
werd verheven, is de naam Markiezenhof pas in de negen
tiende eeuw bedacht.
2 Terzijde wijzen we er hier op dat het de franciscanen (Min
derbroeders) waren, die tussen 1650 en 1740 vanuit Ant
werpen de zielzorg in Bergen op Zoom verleenden.
3 Salome Zajadacz-Hastenrath, Das Beichtgestühl der
Antwerpener St. Pauluskirche und der Barockbeichtgestuhl
in den südlichen Niederlanden, Brüssel 1970.
4 We merken op dat in de tekening de bevestiging gevonden
wordt van de mening van pastor Rud Smit, die jaren
geleden al opmerkte dat de - onterechte - verwisseling
van de buitenste figuren van respectievelijk Petrus en van
de Verloren Zoon ook op deze biechtstoel van toepassing
zou zijn. Weliswaar werd de toegang voor de biechteling
wellicht vergemakkelijkt, maar het verhaal ging door de
veranderde opstelling daarbij verloren.
5 Het begrip orgeltuin wordt zeker niet alleen voor de
Gertrudiskerk gebruikt. De provincie Groningen afficheert
zich wel eens - vanwege de aanwezigheid van vele histo
rische instrumenten - als de orgeltuin van Europa.
6 Een vermeldenswaardig feit is hier dat de componist Daan
Manneke van 1958 tot 1966 organist van de Gertrudiskerk
was en dit orgel regelmatig bespeelde.
103
De Waterschans 2 - 2019
