van uitmaakt) werd in 1561 een herziene versie
gemaakt, die in 1562 samen met een nieuwe
vertaling van het Nieuwe Testament werd uitge
geven: de Deux-Aesbijbel of Deuxaes-bijbel. Deze
werd veel gebruikt bij uit de Republiek gevluch
te protestanten. Deux-Aesbijbel (1562), Psalm
68, verzen 16-17: "Den berch Gods, is eeenen
7vruchtbaren berch, een groot ende vruchtbaer
gheberchte. Wat 8huppelt ghy groote berghen?
God heeft lust op desen berch te woonen, en[de]
de Heere blijft oock altoos aldaer."9 De strek
king hiervan is dat een grote berg niet beter is
vanwege zijn omvang, want de berg van God,
waar hij eeuwig zal wonen, is goed en vrucht
baar. Deze berg die God tot zijn verblijfplaats
had gekozen, werd vereenzelvigd met de berg
Sion. Dit was oorspronkelijk de naam van de
Stad van David (bij Jeruzalem) en later ook de
naam van de Tempelberg (in Jeruzalem). Door
middel van het gebruik van de Psalmtekst werd
dus een parallel getrokken tussen Bergen op
Zoom en Sion. Zodoende werd Bergen op Zoom
voorgesteld als goed en vruchtbaar.
Een andere associatie die destijds gelegd kan
zijn, was die van Bergen op Zoom als bolwerk
van vrijheid, specifiek in religieus opzicht. Wat
meegespeeld zal hebben bij de keuze voor het
beeld was de mislukte belegering van Bergen
op Zoom door de hertog van Parma, kort te
voren, in 1588. Daardoor viel de stad niet in
Spaanse, katholieke handen en kon de gere
formeerde gemeente tot bloei komen. Baselius
junior had als legerpredikant de oorlog van
dichtbij meegemaakt.10
Vanaf 1592 was het zegel in gebruik bij de
kerk. De spreuk die het randschrift vormt werd
ook toegepast op lakenmerken van de stad.
Vanaf 1595 werd deze zinsnede ook gebruikt in
het stadswapen van Bergen op Zoom. Ook dit
stadswapen fungeerde als zegel, in dit geval na
mens de stad en om de echtheid van producten
uit Bergen op Zoom aan te tonen.11
De protestantse of hervormde gemeente ge
bruikte tot 1966 de Sint-Gertrudiskerk. Het ze
gel werd door deze gemeente in 1892, precies
300 jaar na de introductie ervan, in een andere
vorm opnieuw gemaakt en - letterlijk en figuur
lijk - met de kerk verbonden.
Vervaardiging
De twee tondi hebben slechts enkele tientallen
meters van de kerk vandaan hun oorsprong. Ze
Afb. 4. Detail van verweerde verflagen, vóór de restauratie.
Foto Cloïn Schilderwerken.
Afb. 5. Een medaillon op 8 oktober 2018, vóór de restauratie.
Foto Cloïn Schilderwerken.
De Waterschans 2 - 2019
106
