Hans Domes, Bergse zilversmid
aan het hof in Florence
Cees Vanwesenbeeck
In 2017 was er veel belangstelling voor Bergs zilver. Zo was er een tentoonstelling over zilver en
verscheen er een omvangrijk boek. Na het verschijnen van dat boek kwamen van vele kanten tips
en aanvullingen op het overzicht van de zilversmeden en hun producten. Deze hadden zeker een
plek in het boek verdiend. Nu worden deze aanvullingen zoveel mogelijk gepubliceerd op de web
site van de Stichting Vrienden Bergen op Zilver www.bergenopzilver.nl
Zo was er in 2018 in het Rijksmuseum in Amsterdam de tentoonstelling Kwab. Dutch Design in de
eeuw van Rembrandt. In de bijbehorende catalogus1 staat de opmerking dat de goudsmid Hans Do
mes wellicht afkomstig is van Bergen op Zoom. Hans Domes en zijn uit Delft afkomstige collega
Jaques Bylivelt vervaardigden aan het hof van De Medici in Florence prachtige geëmailleerde, met
goud versierde vazen van lapis lazulli. Zo'n vermelding wekt natuurlijk nieuwsgierigheid op. Kwam
Hans Domes inderdaad uit Bergen op Zoom en zo ja, was hij dan hier als zilversmid opgeleid?
Vermeldingen in de literatuur
De vermelding in de catalogus bij de Kwab-ten
toonstelling is niet de eerste keer dat er over
de afkomst en de producten van Hans Domes
is geschreven. Een paar jaar eerder verscheen
in De Stavelij een belangwekkend artikel van
C. Willemijn Fock over de Vlaming Leonard
Zaerles III.2 In dit artikel werd Hans Domes
vermeld als een belangrijke goudsmid aan het
Medici-hof.3 De auteur plaatste hem in de toe
stroom van goud- en zilversmeden uit het Noor
den aan het hof in Florence. Er waren tientallen
goudsmeden uit het Noorden (Vlamingen en
Duitsers) die zich in Florence vestigden en daar
carrière maakten. Alle leidinggevende goud
smeden die voor de groothertogen Cosimo en
diens zonen Francesco en Ferdinando de Medici
werkten in de periode 1560-1600 waren afkom
stig uit Vlaanderen, Brabant of Duitsland. Een
van hen was Hans Domes die al vanaf 1563 op
de loonlijst stond. C.W.Fock publiceerde vanaf
1970 diverse artikelen over de goudsmeden aan
het hof van De Medici met daarin vermeldingen
over Hans Domes en zijn uit Delft afkomstige
collega Jaques Bylevelt of Bylivelt.4
Een ander belangwekkend artikel, waarin Hans
Domes staat vermeld, is dat van G.J. van der
Sman en B.Wierda over de loopbanen van Neder
landse en Vlaamse kunstenaars in Florence.5
In dit artikel wordt gemeld dat Hans Domes in
Florence bekend stond onder de naam Giovanni
Domes of Giovanni Dies. In juli 1563 ontving
maestro Giovanni, zoals hij ook wel werd ge
noemd, zijn eerste maandsalaris van 15 scudi.
De hierboven vermelde bijdragen zijn geschre
ven op basis van gedegen onderzoek in de ar
chieven van De Medici in Florence. Waar Fock
nog een slag om de arm houdt en vermeldt dat
Hans Domes wellicht uit Bergen op Zoom komt,
laten Van der Sman en Wierda er geen twijfel
over bestaan en geven zonder meer aan dat
Hans Domes uit Bergen op Zoom afkomstig is.6
De Bergse zilversmeden in de eerste helft
van de 16e eeuw
In het eerder genoemde artikel van Van der Sman
en Wierda stellen de auteurs dat noordelijke
kunstenaars in het Florence van de 15e eeuw
over kwaliteiten moesten beschikken die op dat
moment in Florence ontbraken. Dat wil dus zeg
gen dat er vooral kunstenaars en vaklieden
werden aangetrokken die al over meer dan vol
doende vakkennis beschikten.7 Als we in die re
denering meegaan zou Hans Domes al voor zijn
vestiging in Florence in het vak van goud- of zil
versmid bekwaamheid aan de dag moeten heb
ben gelegd. Dan zou hij zijn opleiding in Bergen
op Zoom gekregen kunnen hebben. In Bergen
op Zoom waren zilversmeden actief vanaf de
14e eeuw. Mede op initiatief van heer Jan III van
Glymes werd in 1522 het gilde van de zilver
smeden opgericht. Er waren toen al dermate
veel zilversmeden actief dat een eigen gilde met
een uitvoerig reglement noodzakelijk was. Al-
67
De Waterschans 2 - 2020
