Jacob Obrecht en Quinten Metsys,
een ontmoeting in een portret.
Koert Damveld
Componist Jacob Obrecht (1457/8-1505) en schilder Quinten Metsys (1466-1530), die in hun vakge
bied tot de absolute top behoorden, hebben beiden artistieke sporen in Bergen op Zoom nagelaten.
De uit Gent afkomstige Obrecht heeft daarbij ook meermaals in Bergen op Zoom gewoond. Een
bijzonderheid is, dat we precies weten hoe hij er uit zag, omdat Quinten Metsys in 1496 zijn portret
schilderde. Dit artikel behandelt zowel recente ontdekkingen als nog resterende vragen rondom
dit paneel dat twee internationale grootheden, ieder in zijn eigen kunstzinnige discipline, samen
brengt.
Inleiding
Het portret van Jacob Obrecht is pas in 1987
als zodanig geïdentificeerd door de Belgische
kunsthistoricus Dirk De Vos. Het bevond zich
toen nog in de privécollectie van Grati Baroni de
Piqueras in Parijs. De Vos publiceerde voor het
eerst over deze ontdekking in 1990, waarbij hij
aannam dat het een werk was uit het atelier van
Hans Memling in Brugge.1 Hij bevestigde deze
toeschrijving in de grote Memling-catalogus die
hij in 1994 uitgaf. Het portret wordt daarin met
nr. 93 als meest recente toeschrijving in het
oeuvre van Memling opgenomen.2 Het eiken pa
neel van 51,4 x 36,2 cm is in 1993 bij Sotheby's
in New York geveild en voor ruim 2,4 miljoen
dollar in eigendom verkregen door het Kimbell
Art Museum in Fort Worth (Texas).3 Omdat er
nog getwijfeld werd aan de maker van het por
tret, werd door het museum een nieuw onder
zoek gestart, waarvan de resultaten in 2018 zijn
gepubliceerd door Rafael Barrientos Martinez
en Larry Silver.4 Zij menen nu met zekerheid
te hebben vastgesteld dat Obrechts portret het
vroegst gedateerde werk is van Quinten Metsys.
De geportretteerde is een van de meest promi
nente musici van de late vijftiende eeuw in
Europa. Het betreft bovendien een van de eerste
portretten, misschien zelfs het vroegst bekende
van een belangrijk componist in de Westerse
geschiedenis. Maar niets in de afbeelding doet
vermoeden dat het een musicus betreft, althans
zo lijkt het. Er is geen muziekinstrument, koor
boek of zelfs maar een velletje muziekpapier
te zien; attributen die we zo goed kennen van
latere componistenportretten. De naam van de
geportretteerde is prominent aanwezig, maar
het lijkt erop dat we naar zijn functie moeten
gissen.
Afb. 1. Het portret van Jacob Obrecht, toegeschreven aan
Quinten Metsys.
De Waterschans 2 - 2020
74
