op de voorgrond een houten schuur).
De tekening wordt, naar nu blijkt,
abusievelijk toegeschreven aan
Matthias Klotz. Deze schilder,
tekenaar, portrettist en decorschilder
is omstreeks 1747 geboren in
Strasbourg en in 1821 overleden in
München. Hij kan de tekening echter
niet gemaakt hebben, omdat die
afbeelding niet dateert uit de 18e,
maar uit de 17e eeuw. Volgens het
hoofd van de afdeling tekeningen
en grafiek van het museum,
dr. Martin Sonnabend, is de onjuiste
toeschrijving te wijten aan een
inventarisatie in de 19 e eeuw. 2
De beschrijving en de toeschrijving
worden binnenkort door het
museum aangepast.
Door deze verkeerde toeschrijving
is deze tekening uit de 17e eeuw
onopgemerkt gebleven bij het onder
zoek dat Willem van Ham en Jan van
Mosselveld deden in aanloop naar de
tentoonstelling en de publicatie over
de tekeningen van Bergen op Zoom in
1973. In deze publicatie staat echter wel
een tekening van de Gevangenpoort,
toegeschreven aan Barnardus Klotz,
getekend vanaf de Noordwal aan de
Nieuwe Markt. Deze tekening is
gedateerd op 21 oktober 1671.
Die tekening maakt deel uit van de
collectie van het Kupferstichkabinett
in Berlijn. 3
Barnardus en Valentijn Klotz maakten
samen met Josua de Grave in de jaren
1671-1672 maar liefst 92 tekeningen
van Bergen op Zoom en omgeving.
Daar komt nu dus nog een tekening
bij, dus totaal 93 tekeningen. Het is
niet altijd duidelijk wie van hen welke
tekening maakte. Er zijn slechts 18
tekeningen gesigneerd. Van Ham en
Van Mosselveld hebben op grond van
handschriftvergelijking een aantal
tekeningen kunnen toeschrijven. 4
Zo ook de tekening uit de Berlijnse
verzameling, waarvoor Barnardus
Klotz de credits krijgt.
Hij is waarschijnlijk afkomstig uit
Maastricht en vermoedelijk familie
van Valentijn Klotz. Barnardus was
adelborst in de marinierscompagnie
van kapitein Harderwijk. Deze
compagnie was in de jaren 1671-1673
enige tijd gelegerd in Bergen op
Zoom. Van de hand van Barnardus zijn
vele stads- en dorpsgezichten bekend.
Niet alleen van Bergen op Zoom en
omgeving, maar ook van Geertruiden-
berg, Gouda, Dordrecht, Mechelen en
Maastricht.
fj
Tekening van Gevangenpoort
en omgeving gezien vanaf de
Noordwal in de richting van de
Nieuwe Markt, door Barnardus
Klotz 1671. Verzameling
Kupferstichkabinett te Berlijn.
Pen in bruin, penseel in grijs,
15,2 x 19,7 cm.
Detail van de kaart van de Lievevrouwestraat waarop de waterleiding is te zien vanaf het
terrein bij de Gevangenpoort naar de brouwerij De Magdalene; kaart door J.Weyts in:
J.L.C.Weyts, De Lievevrouwestraat, blz. 4.
WATERSCHANS No.3 SEPTEMBER 2020
31
