De nieuw ontdekte tekening toont het
terrein aan de zuidzijde van de
Gevangenpoort met de achtergevels
van enkele huizen aan de Rijkebuurt
straat. Op de voorgrond zijn twee
houten afdakjes te zien die kennelijk
bedoeld waren om de waterput te
beschermen. Vanuit het rechter
afdakje is een pijpleiding te zien die in
de wal aan de rechterzijde verdwijnt.
Onderzoek Jan en Ria Weyts
Het lijken onbeduidende details, maar
uit onderzoek door het echtpaar Jan
en Ria Weyts is precies bekend dat
deze waterput en waterleiding waren
bestemd voor brouwerij De Magdalene,
(nu Lievevrouwestraat 42). In hun
boek over de Lievevrouwestraat staat
beschreven dat de toenmalige
brouwer van De Magdalene al in 1591
aan het stadsbestuur vroeg om schoon
water uit de vest bij de Gevangenpoort
te halen en daar een put te plaatsen.
Later vroeg hij vergunning om dat
water via een leiding door een duiker
onder de straat te mogen leiden naar
zijn brouwerij. 5
Op de tekening in Frankfurt zijn
de waterput en de waterleiding dus
duidelijk te zien; hieruit blijkt eens te
meer dat de topografische tekeningen
van Barnardus en Valentijn Klotz en
Josua de Grave nauwkeurig en
betrouwbaar zijn. Soms blijkt dat
uit opgravingen zoals die in de jaren
1970-1971 rond de Gevangenpoort,
soms uit diepgravend onderzoek naar
de geschiedenis van de gebouwde
omgeving. 6
Met deze nieuw ontdekte
tekening èn de tekening uit Berlijn
is de Gevangenpoort in 1671 van
weerszijden in beeld gebracht.
Vanuit het noorden en vanuit het
zuiden. Aan de rijke collectie
tekeningen van Bergen op Zoom kan
er weer één worden toegevoegd.
Tekening van de Gevangenpoort
omstreeks 1671, vermoedelijk van
de hand van Barnardus Klotz.
Pen in bruin, penseel in grijs;
13,9 x 19,8 cm.
in: Graphische Sammlung
Staedel Museum Frankfurt,
inv. nr. 1457 Z.
NOTEN
1 Collectie Stadel Museum Frankfurt, inv. nr. 15269; zie: J.H.
van Mosselveld en W.A. van Ham, Tekeningen van Bergen
op Zoom, Bergen op Zoom 1973, blz. 31.
2 Email van 12 augustus 2020 van het hoofd van de afdeling
Graphische Sammlung bis 1750, Dr. Martin Sonnabend.
3 Van Mosselveld en Van Ham, Tekeningen, blz. 44.
4 Van Mosselveld en Van Ham, Tekeningen, blz. 16.
5 J.L.C.Weyts, De Lievevrouwestraat, zes eeuwen stads
straat in Bergen op Zoom, Bergen op Zoom (2007), blz.
120.
6 W.A. van Ham, L.J.Weijs en J.L.C.Weyts, De Gevangenpoort
te Bergen op Zoom en zijn omgeving, in: Bulletin K.N.O.B.
1974 nummer 1, blz 19-33.
32
WATERSCHANS Mo.3 SEPTEMBER 2020
