'Kloek boek'
schenkt
Jan IV de
aandacht die
hij verdient
door Jan van de Kasteele
'Het is allemaal mijn schuld'. Het grapje van stadshistoricus
Yolande Kortlever is snel gemaakt, tijdens de presentatie
van Jan IV, Leven en nalatenschap van een (onfortuinlijk
markies. En toch is wat ze op die zaterdag 28 november
zegt helemaal waar.
Een klusje voor historicus Joey Spijkers, die als
vrijwilliger in 2015 aanklopte om werk bij het Markiezenhof,
toen nog museum en archief, leidt in 2020 tot een studie van
528 pagina's over de markies Jan IV (1528-1567). Hij hoorde
in zijn tijd tot de top van de Nederlandse adel, maar werd in
de eeuwen erna zo goed als vergeten. Of op zijn minst niet
zo gewaardeerd als hij verdiende.
Wat Kortlever in 2015 voor Spijkers heeft is een
inventaris. Een lijst van 200 pagina's. Een opsomming van
bezittingen van Jan IV. Zoals alleen al 68 tapijten. Maar
lastig toegankelijk, want in 16e-eeuws Frans geschreven.
En niet zomaar een lijst. Nee, dit is wat in opdracht van de
Spaanse koning wordt verkocht. Omdat de Bergse markies
in ongenade is gevallen. Postuum wordt hem alles
afgepakt. En te gelde gemaakt.
Prachtige bron
Kortlever heeft het document al jaren, maar haar mankeert
de tijd om er grondig in te duiken. Vrijwilliger Spijkers,
net afgestudeerd als historicus, heeft dat wel. Maanden is
hij bezig om de lijst naar het heden te halen. En hij vertaalt
'm en passant ook nog in het Nederlands. 'Zo hadden we
een prachtige bron over bezittingen van Jan IV. En dat
smaakte naar meer.'
In het Markiezenhof is op dat moment ook werkzaam
kunsthistoricus Bart van Eekelen. Nog ietsje jonger dan
Spijkers. 'Ik heb die twee jonge honden aan elkaar
gekoppeld.' Wijlen Willem van Ham met zijn encyclopedi
sche kennis van Bergen op Zoom en ver daarbuiten wordt
erbij betrokken. En het idee voor een bundel ontstaat.
Met artikelen over het leven van Jan IV. In de volle breedte.
'De artikelen werden alleen iets uitgebreider dan
gedacht.' Elf auteurs zijn er uiteindelijk. Met als eerste idee
dat ze elk 25 pagina's leveren. Al snel is duidelijk dat het
meer wordt. Veel meer, blijkt uiteindelijk. Tot de omvang
zoals het boek nu is gepubliceerd. 'Wat we nu hebben is
een prachtig boek, dat recht doet aan deze onfortuinlijke
markies.'
De twee jonge wetenschappers gaan vol voor het
project en krijgen van Koert Damveld, voorzitter van de
Geschiedkundige Kring, alle lof voor hun prestatie.
'Het resultaat is de moeite waard, het is een kloek boek.'
Doodsoorzaak
'We hebben de bestaande kennis over Jan IV verrijkt, we
onthullen de ware doodsoorzaak, dat springt wel het meest
in het oog', zegt Bart van Eekelen over de studie. En Joey
Spijkers benadrukt vooral de rol van Nic Grosfeld. 'Hij was
al met onderzoek naar Jan IV bezig toen wij nog geboren
moesten worden. Hij weet meer over Jan IV dan wie ook.'
Grosfeld is heel blij met het boek, maakt hij duidelijk bij
de presentatie. ,,Filips II wilde iedereen monddood maken,
maar Jan IV was een ongelooflijke doorzetter als het om
zijn belangen ging."
Voor de adel stond er meer op het spel dan alleen de
opkomst van de protestanten. Ze vreesden immers ook dat
hun rol uitgespeeld zou raken door toedoen van de Spaanse
vorst. Willem van Ham overleed eerder dit jaar. Het boek is
aan hem opgedragen.
Zichtbaar verguld toont Nic^rosfeld het^ieuwe bjsk^ïei'zijn' Jan iV-
Ook voor Joey Spijkers (links) en Bart van Eekelen, de samenstellers van
de bundel, een zeer gedenkwaardig moment. Foto Jan van de Kasteele
WATERSCHANS Mo.4 DECEMBER 2020
11
