HERMAN BETAALDE
DE HOOGSTE PRIJS
De verborgen oorlogsgeschiedenis
van een dappere Bergse jongeling
Dit is de geschiedenis van een groep jonge verzetsmensen uit Bergen op Zoom
en omgeving. Ze zijn in Frankrijk verraden, gearresteerd en gedeporteerd naar
concentratiekamp Sachsenhausen in Oranienburg waar ze jaren als dwangarbeider
in erbarmelijke omstandigheden hebben doorgebracht. Door ontbering, zwaar
werk, mishandeling en oorlogsgeweld vonden ze er de dood of droegen een
levenslang trauma met zich mee. Dit onderdeel van het Bergse verzetsverleden
is tot op heden nog niet gedocumenteerd.
door Koert Damveld
gm m
f SE
Mijn ouders waren van de generatie
die als tiener of jongvolwassene de
Duitse bezetting heeft meegemaakt.
Er werd thuis over die periode niet
veel gesproken en ik kwam er pas laat
achter dat mijn vader Fons een broer
heeft gehad die in Duitse gevangen
schap is omgekomen. Ook ooms en
tantes waren niet erg spraakzaam over
het afschuwelijke levenseinde van hun
broer Herman Damveld (1921-1944),
die in Bergen op Zoom actief was in
het verzet. Tijdens een poging naar
Engeland te vluchten is hij door
verraad in Frankrijk opgepakt, naar
Duitsland afgevoerd en daar in een
concentratiekamp om het leven
gekomen.
Dat was alles wat ik over hem wist,
totdat ik in 1988 een oom en tante
hielp verhuizen. Zij waren beiden
ongehuwd en woonden nog in het
ouderlijk huis. Bij het leegruimen en
inpakken van de inhoud van de kasten
kwam ik een bundeltje oude, handge
schreven papieren tegen, die voorzien
waren van zegels en stempels met
nazisymbolen. 'Dat kan weg', hoorde
ik achter mijn rug. Mijn nieuwsgierig
heid voorkwam dat het bundeltje in
de vuilniszak belandde en ik mocht
het mee naar huis nemen. Het waren
brieven van Herman aan zijn familie,
verzonden tussen april 1943 en maart
1944 vanuit Oranienburg Konzentrati-
onslager bei Berlin, en daarnaast nog
enkele andere documenten uit die
periode. Het bundeltje was blijkbaar
bijeengehouden als laatste tastbare
herinnering aan hun zoon door de
ouders van Herman (die ik niet
gekend heb; mijn opa overleed als
laatste van de twee, een half jaar na
mijn geboorte). Ik begreep dat
onverwerkt verdriet de oorzaak was
van deze zwijgzaamheid in de familie
en besloot het te laten rusten tot na
het overlijden van de laatste broer of
zus van Herman. In 2016 is de laatste
van de elf kinderen van deze generatie
overleden.
In het hiernavolgende probeer ik
de laatste levensjaren van Herman
Damveld te reconstrueren, zodat een
van de namen op de verzetsplaquette
achter de St.-Gertrudiskerk weer een
gezicht krijgt. Het verhaal gaat niet
alleen over Herman, maar ook over
zijn vrienden die hem op het eind van
zijn korte leven nabij waren en van
wie enkelen de verschrikkingen van
het concentratiekamp hebben
overleefd, zoals de eveneens uit
Bergen op Zoom afkomstige Michel
Lacor (1917-?) en de Duitser Hans
Steinhage (1919-2010), die na de
oorlog lang in Bergen op Zoom
heeft gewoond.
Hermans jonge jaren
Herman Damveld was het zevende
kind van Herman Damveld Sr. en Maria
Roolvink. Herman Sr. werkte aanvan
kelijk voor een Stork-vestiging in Tiel.
Daar werd Herman jr. in 1921 geboren.
Toen Stork De Holland in Bergen op
Zoom overnam, verhuisde de familie in
1928, net als veertig andere gezinnen,
van Tiel naar Bergen op Zoom. 6
Herman Sr. werd baas van de gieterij
en betrok met zijn gezin van inmiddels
negen kinderen een huis op het
fabrieksterrein aan de Havendijk,
vlakbij de Kop van 't Hoofd.
Herman doorliep de hbs en werd,
kort voor het begin van de Duitse
bezetting, ambtenaar bij de PTT (het
voormalige 'Staatsbedrijf der Posterij
en, Telegrafie en Telefonie'). Sinds het
begin van de bezetting was hij vanuit
die betrekking actief in het verzet door
spionage te verrichten en officiële
Duitse stukken te onderscheppen. Hij
onderhield contacten met de illegale
Ordedienst, die hem en nog enkele
anderen naar Engeland wilde sturen
voor een speciale opdracht. 7 Voor
zijn vertrek schreef hij zijn familie een
brief, die hij waarschijnlijk in bewaring
heeft gegeven bij iemand van het verzet
die de opdracht had deze na geruime
tijd bij zijn ouders te bezorgen. In de
brief zijn namen van mensen met wie
12 WATERSCHANS Mo.3 SEPTEMBER 2020