je ook veel kunnen vertellen.' 51 De
urgentie was blijkbaar groot, want in
zijn volgende brief, twee weken later,
schrijft hij: 'Heeft vader Loose al mijn
groeten gebracht?' 52
Ondertussen lijkt de vriendschap
tussen Herman en Hans ertoe geleid
te hebben dat ook Herman op wat
extra eten uit de keuken kon rekenen.
Dat is in een brief van 18 juli tussen de
regels door te lezen in de mededeling:
'Groet vooral en de heer Loose.
Loose kan zich Hans zeker herinneren,
nu mijn beste vriend.' 53 In een brief,
gedateerd 15 augustus, maakte hij zich
zorgen over het bericht dat een
familielid omging met iemand met
nationaalsocialistische sympathieën.
Hij vond dat moeilijk te accepteren:
'Vergeet niet dat ik in het concentratie
kamp ben', direct gevolgd door de vraag:
'Heeft Loose al wat verteld?' Herman
was er zeer op gebrand dat ze thuis
zouden weten dat de omstandigheden
veel ernstiger waren dan hij in zijn
gedwongen beknopte correspondentie
kon laten weten.
Omdat Loose zelf zo goed wist hoe
beroerd het leven in Oranienburg was,
stuurde hij Herman af en toe lekker
nijen. Herman liet weten over het
pakket dat hij op 12 september
ontving: 'Heerlijk smaakte Looses
cake. Groet hem hartelijk, ook namens
Hans.' 54 En met Kerstmis had Loose
zich evenmin onbetuigd gelaten:
'Bedank de heer Loose allerhartelijkst
voor kerstkransjes, boter, suiker, enz.
Heb geen woorden voor gevoelens van
mijn dankbaarheid. Was zeer geroerd
door zoveel medeleven met mijn lot.' 55
Waarschijnlijk was Johan Loose
eind 1943 op zoek naar informatie over
zijn Steenbergse familielid Arnold
van Lierop, en het lijkt erop dat hij
Herman heeft gevraagd hem te
helpen. In dezelfde brief waarin
Herman bedankt voor de kerstkransjes
schrijft hij: 'Zeg de heer Loose dat ik
Arnold geschreven heb.' Arnold is
kort nadat Loose was vrijgelaten, in
het voorjaar van 1942, met vijf andere
priesters overgeplaatst van Sachsen-
hausen naar Dachau. Daar werden alle
priesters vanuit diverse concentratie
kampen in opdracht van de SS
samengebracht en tewerkgesteld in de
Heilkrautergarten. 56 Ondanks de
idyllisch klinkende naam betrof het
zeer zware slavenarbeid op het land,
waarbij dagelijks mensen het leven
lieten. Arnold was al op 27 november
1942 bezweken, maar blijkbaar had dat
bericht een jaar later Johan Loose nog
niet bereikt. 57
Vriendschap
Het spreekt voor zich dat goede,
vriendschappelijke banden met
medegevangenen belangrijk waren
onder de zware en mensonterende
omstandigheden in het concentratie
kamp. Informatie-uitwisseling en
wederzijdse fysieke en morele onder
steuning konden de overlevingskan
sen verbeteren. In zijn brieven noemt
Herman zijn Nederlandse vrienden in
het kamp dikwijls. Dat doet hij door
de groeten over te laten brengen aan
de familie van deze vrienden in
Nederland. Daarbij gebruikt hij
familienamen (Lacor, Beaudoux),
maar kiest soms voor meer bedekte
termen: 'Groet vrienden, uit Klooster-
zande, Eindhoven, Den Haag.' 58 Voor
het thuisfront waren deze hints
blijkbaar voldoende om te weten wie
het betrof. Iedereen in het kamp wist
dat de nazi's post van gevangenen
willekeurig saboteerden. In brieven
naar huis probeerden gevangenen
daarom zo veel mogelijk informatie
over lotgenoten mee te geven, in de
hoop dat die met hun familie in
Nederland gedeeld werd. Het is ook
via een brief van een kampgenoot
aan diens ouders in Eindhoven, dat
de familie van Herman later zou
vernemen dat Herman was overleden.
De foto die Herman
'heel veel vreugde'
bracht. De hele familie
aan de dis in 1943 bij
de bruiloft van zijn zus
Ali. Zijn jongere broer
Fons (of Alfons, links
staande) paste
inmiddels in het
kostuum van Herman.
Foto collectie Herman Damveld
te Berkel en Rodenrijs.
18
WATERSCHANS Mo.4 DECEMBER 2020
