Nederland waterland. Geen ander element ligt zo na aan de Nederlandse culturele identiteit. Water verbindt en scheidt, voedt en bedreigt, vormt en onderscheidt ons. Het water is vriend én vijand, inspiratiebron en uitdaging tegelijk. Al deze facetten komen samen in de tentoonstelling Koele Wateren. In Bergen op Zoom ligt zout water om de hoek: de Oosterschelde en de Noordzee, en in het verleden de oude haven. En sinds 1964 is er een nieuwe haven, de Theodorus- haven. Maar ook zoet water is volop aanwezig. Wie schaatst niet op de Groote Melanen of loopt langs een van de vele beekjes en de voormalige turfvaart? Of staart en droomt weg bij de aanblik van de mooie Zeezuiper en andere vennen? Water is dus te verdelen in zoet en zout water, en zo ook is de tentoonstelling opgebouwd. Als vervolg op de tentoonstelling Lage Landen presenteren vijf stadsmusea Koele Wateren, het tweede deel van een reeks reizende tentoonstellingen rond de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. Koele Wateren is een oogstrelende selectie van negenendertig kunstwerken uit de collectie van het Rijksmuseum: vier eeuwen schilderkunst met water in de hoofdrol. Nederlanders verdienen er hun brood mee en voeren al eeuwenlang strijd op en tegen het water. Kunstenaars hebben ons waterrijke land op vele manieren vastgelegd. Water is onlosmakelijk verbonden met Nederland en de Nederlanders, en met onze culturele identiteit. Nederland rivierenland De tentoonstelling Koele Wateren begint met een wandeling langs de rivieren en plassen, te beginnen bij een weerspiegeling in de plassen van Loosdrecht. Willem Roelofs is gegrepen door de speling van het ochtendlicht dat trilt en schittert. We gaan door naar de IJssel bij Doesburg en Deventer. In verschillende tijden geschilderd, waardoor je zo door de geschiedenis kunt heenlopen. Het Gooi komt ook aan de beurt, daar staan de molens langs de rivieren. Uiteraard zijn er meer plaatsen die u tegenkomt tijdens de wandeling, ik zal ze niet allemaal verklappen. Een bekende lokale stopplaats is uiteraard De Groote Melanen van Adrianus Disco. Nederland is een land vol rivieren. Die zijn niet alleen mooi, maar hebben ook uitvinders aan het werk gezet. Want hoe moet je eroverheen, hoe maak je ze tot een vervoersader, hoe zorg je dat het water niet buiten de oevers treedt? De schilders tonen het op hun schilderijen. Zo zien we uiteraard bruggen: een brug over de IJssel, geschilderd door Willem Roelofs in 1889; en een algemeen beeld van Jacob Maris, in 1879 geschilderd zijn woonplaats 's-Gravenhage. Roelofs is ook de natuur ingetrokken maar schildert naast de IJssel bij Doesburg ook de brug in een impressionistische weergave. Een overtoom, een zwaaikom en de trekvaart worden ook getoond, allemaal uitvindingen om verder te komen op het water. Zoet afvalwater Zoet water is ook te vinden in de afvalwaterbuizen van de waterschappen. Hier worden nieuwe grondstoffen uit teruggewonnen waarmee op een duurzame manier textiel geverfd kan worden. Vandaar dat een kimono hier in de tentoonstelling geen vreemde eend in de bijt is. Vier eeuwen schilderkunst met water in de hoofdrol Rechts: Niet alle schilderijen laten een bestaande rivier zien. Joost Cornelisz Droochsloot vertelt een heel verhaal met zijn van links naar rechts zigzaggende rivier. Er is een en al bedrijvigheid op de beide rivieroevers. Het geeft een sfeervolle kijk over het water. Riviergezicht, 1650, Olieverf op paneel, bruikleen Rijksmuseum, Legaat van A.A.M. Strater, Amsterdam Links: In 1892 schildert Adrianus Jacobus Marinus Disco de Groote Melanen. Dit is een plas ten zuidoosten van Halsteren. In 1721 staat die voor het eerst op een kaart. Ooit een moerasgebied dat voor de turfwinning is uitgegraven. Nu is het een natuurgebied van ruim 4,5 hectare. De Groote Melanen, 1892, Olieverf op doek, Eigen collectie WATERSCHANS No.4 DECEMBER 2020 29

Periodieken

De Waterschans | 2020 | | pagina 29