Monumentenuitverkoop
La REVUE de la CIGALE
2 Acte» e< 3S Tableaux de Valentin TARAÜLT
FAUSTO NUMINE BERGA VICTRIX
Beste leden,
Parijs, waar het in 1986 zowel in het Théatre des
Nouveautés als het Théatre de la Michodière werd
opgevoerd. In 2010, bijna een eeuw na de première, werd
La Prise de Berg-op-Zoom nog op de planken gebracht door
het universiteitstheater van Compiègne.
Er is de laatste tijd weer veel te doen over de Bergse monumenten. Het plan van
het college om een groot aantal panden van te hand te doen, veroorzaakte
beroering in de gemeenteraad en maatschappelijke geledingen. Er was vooral
een hoop commentaar op de voorgenomen verkoop van de synagoge in de
Koevoetstraat. En dat het stadsbestuur er over dacht het huis van de hand te doen
waar het, tot op de dag van vandaag, al eeuwenlang zetelt, gebeurde volgens
sommigen zelfs in een regelrechte vlaag van verstandsverbijstering. Het bleek
bovendien ook nog maar een eerste aanzet: in de wandelgangen werd vernomen
dat op termijn ook de verkoop van de Gertrudiskerk en het Markiezenhof niet
uitgesloten moest worden. Dat vooruitzicht viel ook niet overal in goede aarde.
Maar wat is daar eigenlijk mis mee? Natuurlijk zijn er historische gebouwen
waar je als gemeenschap de volledige zeggenschap over wilt houden. Maar
met heel veel monumenten heeft het stadsbestuur geen historische banden
en er is in veel gevallen ook geen dringend argument te vinden waarom de
gemeente eigenaar zou moeten zijn en blijven. Onze stad heeft immers heel
veel grote en kleine monumenten die niet in overheidsbezit zijn en waar toch
goed voor gezorgd wordt. De Ontmoetingskerk aan het Bolwerk is zo’n
voorbeeld van een groot particulier monument dat er pico bello bijstaat.
De Catharinakapel, in beheer bij zorginstelling tanteLouise, idem dito.
De toekomst van het hele ensemble van de Lourdeskerk en bijbehorende
bebouwing is door recente investeringen van parochie, particulieren en
ondernemers veiliggesteld. Ook is de redding van het voormalig militair
hospitaal nabij, nu een particulier ondernemer er met een bestemmingswijziging
huurappartementen mag ontwikkelen.
Er zijn evenmin horrorverhalen te vertellen over monumentaal erfgoed dat al
eerder door de gemeente is afgestoten: de middeleeuwse getijdemolen aan de
Vissershaven, de belle-epoquewoningen waar ooit de Belastingdienst zetelde,
de voormalige Arsenalen, het Spuihuis, Blokstallen II, huize De Beek in Halsteren,
ze staan er allemaal florissant bij. Uiteraard moet je als lokale overheid wel
supervisie voeren en eigenaren van advies dienen als daar nood aan is. Het is
dus te hopen dat er snel een opvolger komt voor de onlangs gepensioneerde
monumentenambtenaar. Nu er nieuwe eigenaren gezocht worden voor het
gemeentelijke monumentenbezit is een deskundige, die de dossiers kent en er
controle over houdt, geen overbodige luxe. Dan hoeven die gebouwen helemaal
niet slechter af te zijn, misschien zelfs integendeel. Gelukkig heeft menig
particuliere monumenteneigenaar zijn zaakjes zelf goed op orde.
Faire Berg-op-Zoom
Sinds Lisette is het overduidelijk dat het veroveren van een
onneembaar geacht bolwerk vooral in overdrachtelijke zin
bedoeld werd. Bergen op Zoom werd een synoniem voor
een begeerlijke vrouw. Die gedachte was niet helemaal
nieuw. Voltaire vergeleek de vesting al met
Madame de Pompadour, die zich eveneens alleen
door koning Lodewijk XV liet veroveren: ‘En
Bergen op Zoom en u, u bent onoverwinnelijk; u
heeft allebei alleen toegegeven aan mijn koning’.15
Plaatsnamen die bekend geworden zijn van een
militaire overwinning of nederlaag krijgen wel
vaker een spreekwoordelijk karakter. Iemand die
zijn ‘Waterloo’ vindt, ziet zijn ambities de grond
ingeslagen. ‘Een brug te ver’ spreekt ook voor zich.
Blijkbaar speelde ook Bergen op Zoom nog lang na
1747 tot de verbeelding van de Fransen.
In Parijs was ‘Berg-op-Zoom’ niet alleen synoniem
geworden voor het veroveren van een onneembaar
geachte vrouw; faire l’amour heette daar tijdens de
belle epoque gewoonweg faire Berg-op-Zoom.16
A BERG-OP-ZOOM
LA FÈTE DES TÜLIPES
J.<i Co ijle HollandaiseMite* De VALOIS
I.e Itomrct Flamand
Les Hoilandais Miss W;iy Hem et aa troupe
LES ADIEUX DE LA BELLE DE BERG-OPZOOM
l.a‘BelleMIIl-sDLBIÖNNE
iVOficier .ingtal» D’Hauttencourt
.1 "1 'ieitie ficelle tM M111< I Z0( 1IR B
rit SycfiatcitrLküPOLD
7-
RW
J
■KFv
■24 Ir
4 j
3
4
34
WATERSCHAMS Mo.2
JUNI 2021
WATERSCHAMS Mo.2
JUNI 2021
35
‘Onze stad heeft
immers heel veel
grote en kleine
monumenten die niet
in overheidsbezit zijn
en waar toch goed
voor gezorgd wordt’
Koert Damveld
Voorzitter
En de monumenten zelf? Die hebben wel zwaardere stormen doorstaan!
Boven: Programma met tableaus in eerste acte van La Revue de la Cigale (fragment). Collectie Bibliothèque
Nationale de France (zie noot 12). Rechts: Mlle. d’Hauttencourt, belle de Berg-op-Zoom met lange benen in
La Revue de la Cigale (fragment). Collectie Bibliothèque Nationale de France (zie noot 12).
Een opvoering van La Prise de Berg-op-Zoom anno 1986.
Foto: Serge Mouraret.
Pr^nfiior Acte
i<i I" MJIesüULTlIAkV
l.a 2' HollandaiseFI.EURV
fes f fïtHanJji.'iCS Gl'intin, i.iill'L". Mom:v, 11: lliNJtï,
Magumlu, Lcci.iki
I-t’S f’L't'itvusff Vu.i.misi:, Si'ZY. IJiily, Mmhim:.
Alixi:. I t'i'.iri-:, Dakönvii.lk.
NOTEN
1 Henri Beaulieu. Les Theaters du Boulevard du Crime. Parijs: Daragon, 1905.
Blz. 5-6.
2 Le Nouvelliste, 12 april 1855.
T Sauvage en Eug. Ortolan. Lisette, Opéra Comique en deux actes.
Partition piano et chant. Parijs: Maho, 1856.
Chivot, Duru en Léon Vasseur. La Blachisseuse. Operette en 3 actes.
Partition chant et piano arrangée par C. Genet. Parijs: Choudens, z.j.
Arban (arr). La Blanchisseuse de Berg-op-Zoom. Polka pour piano. Parijs:
Choudens, 1875.
5 De vroegste vermelding in de Nederlandse pers is Algemeen Handelsblad,
2 november 1875. Hierin wordt voor 2 november de vierde voorstelling
aangekondigd.
6 Algemeen Handelsblad, 28 februari 1877 en Het Vaderland, 19 maart 1877.
7 Rotterdams Nieuwsblad, 21 mei 1880.
8 Het nieuws van den dag, 13 maart 1894.
9 La Lanterne, 6 oktober 1912
10 Citaat uit Les Modes, 1 januari 1921, naar aanleiding van de reprise.
11 Theatre des Célestins, Lyon. Programmatoelichting bij La Prise de
Berg-op-Zoom (1985).
12 Bibliothèque Nationale de France. Recueil factice de documents concer
nant les revues de la Cigale, 1915. Dit bevat een krantenknipsel van een
recensie door Guillet de Saix uit november 1915.
13 Zie noot 10.
14 Zie noot 11.
15 ‘Et Berg-op-Zoom et vous, vous êtes invincibles; Vous n’avez cédé qu’a
mon roi:’ M. Beuchot. Oeuvres de Voltaire. Deel 14. Parijs: Lefèvre, 1833.
Blz. 398.
16 Zie noot 11. ‘Le succès fut tel que, dans Paris, l’on ne disait plus “faire
l’amour” mais “faire Berg op Zoom”.
4|
