Het Sint-Catharinacomplex,
een bron van zorg (deel 2)
Wh
Eeuwenlang is het gebied tussen de Minderbroederstraat,
de Geweldigerstraat, het Sint-Catharinaplein (de Vischmarkt)
en de Klaverstraat een plek geweest van geloof en zorg.
In deel 1 schetste Jac. Backx hoe de gasthuizen zieken, armen,
wezen, krankzinnigen en onder curatele gestelden opvingen.
In 1826 gaf het stadsbestuur de aanzet tot een Algemeen
Burgerlijk Gasthuis aan de Geweldigerstraat voor het verplegen
van zieken. Waarna in 1930 aan het Sint-Catharinaplein
het hoofdgebouw van ‘t Ketrientje werd geopend. Voor de
verzorging en verpleging van ouderen.
Verpleegopleidingen
Overigens was verplegen in die tijd vooral een kwestie
van ordelijk huishouden. Het kwam als beroep pas laat
in de negentiende eeuw tot ontwikkeling; de eerste
verpleegopleidingen startten in Nederland in 1878.4
Op 12 februari 1838 kwam Elisabeth de Bie met voorlopig
twee dienstboden aan in Bergen op Zoom, te weten de
zusters Clara Zohlandt en Philomena Brands. In de loop
van 1838 en 1839 kwamen er enkele zusters vanuit Breda bij,
terwijl anderen weer vertrokken. In september 1839 bestond
de groep uit zes zusters en rond die tijd werd deze groep
een zelfstandige kloostergemeenschap onder leiding van
moeder Rosa.5
Op 8 maart 1839 werden de heren Braber als geneesheer
en Van de Putte als heelmeester belast met de medische
zorg voor de armen, waarvoor zij een jaarwedde uit de
stadskas ontvingen. Overigens was de zorg voor arme
zieken voor medici een nevenfunctie.
Na de officiële opening op 16 april 1838 opende het
gasthuis een dag later haar deuren en nog diezelfde dag
werden de eerste drie zieken opgenomen voor rekening van
Vooruitlopend op het verlaten van het gasthuis door de militairen en het
kunnen verbouwen van het gebouw, werd er een reglement opgesteld voor
het Algemeen Burgerlijk Gasthuis, dat in juni 1836 de goedkeuring kreeg
van de Raad en de Gedeputeerde Staten.
Artikel 1 van het reglement luidde als volgt:
‘Er zal binnen de stad Bergen op Zoom worden opgericht een Gesticht,
bekend onder den naam van ‘Algemeen Burgerlijk Gasthuis’, bestemd om
de noodlijdende en hulpbehoevende onvermogende zieke ingezetenen in
het bijzonder en verdere natuurgenooten in het algemeen in hetzelve op te
nemen, te verplegen en hunne genezing te bevorderen’. 1
De volgende artikelen regelden onder andere de samenstelling van het
bestuur en het opnemen en verplegen van patiënten, waarbij een uitzon
dering werd gemaakt voor ongeneeslijke, besmettelijke en venerische
zieken. Opmerkelijk was ook dat volgens artikel 36 de verpleging en
voeding opgedragen werd aan een binnenvader met ‘adsistentie van
deszelfs bedienden’. De eerste vergadering van de regenten vond plaats
op 11 september 1836 onder voorzitterschap van B.F. Vermeulen. De
amanuensis J.L. La Fontijn, maakte een verslag van de vergadering.2
katholieke zuster in een gasthuis met een algemeen
karakter gevoelig lag, bleek uit het feit dat in de notulen
van vergaderingen aanvankelijk steeds sprake was van
‘juffrouw’ of ‘binnenmoeder’ De Bie. Volgens het
reglement voor de huishoudelijke dienst, artikel 2, zou de
binnenmoeder geassisteerd worden door vier vrouwelijke
dienstboden, voor wie zij elk 150 gulden per jaar ontving.
Voor voeding en verpleging van de arme zieken kreeg zij
35 cent per dag per patiënt.
Regenten
Toen het gebouw in maart 1837 eindelijk ontruimd was
door de militairen, konden de regenten zich richten op
een door hen gewenste verbouwing en inrichting van
het gasthuis.
Inmiddels waren de gebouwen tegen brand verzekerd,
waarbij het gasthuis aan de Geweldigerstraat getaxeerd
werd op 6000 gulden en de acht oudemanhuisjes in de
Klaverstraat op 2000 gulden.
De regenten kregen van de gemeenteraad een
goedkeuring om voor een bedrag van 4300 gulden de
verbouwing te laten uitvoeren. Het bleek lastiger om de
benodigde gelden bijeen te krijgen voor de inventaris.
Een verzoek aan het stadsbestuur om een subsidie van
1000 gulden werd geweigerd, zodat de regenten in maart
1838 besloten ieder uit eigen beurs een renteloos voorschot te
verlenen van 200 gulden, in afwachting van toestemming
om effecten te verkopen.
De volgende stap was de aanstelling van het verplegend
personeel. Hoewel er in het reglement sprake was van een
binnenvader, viel op 14 september 1837 de beslissing een
binnenmoeder aan te stellen. Kennelijk was niet iedereen
het daarmee eens, want twee regenten stemden tegen
deze aanstelling.
Naar aanleiding van een advertentie in de Bredasche
courant solliciteerde (naast twee weduwen) Elisabeth de
Bie, die in de vergadering van 22 december 1837 benoemd
werd tot eerste binnenmoeder van het gasthuis met een
jaarwedde en kostgeld van 250 gulden.3 Zij was lid van
de gasthuiszusters aan de Haagdijk in Breda en stond
daar bekend als zuster Rosa. Dat de aanstelling van een
u UL 1L
Rosa de Bie (links) en haar opvolgers keurig op een rij. Foto Tonny Presser.
26
WATERSCHANS No.3
SEPTEMBER 2021
WATERSCHANS No.3
SEPTEMBER 2021
27
