Stervenden
werden
overgehaald
katholiek te
worden
Bekeringen
Rond 1866, ten tijde van een nieuwe cholera-epidemie,
werd vanuit protestantse hoek wel geklaagd over de
zusters. Zij zouden mensen die in het ABG op sterven
lagen, hebben overgehaald katholiek te worden.
De regenten stelden een onderzoek in, maar deden de
zaak af met de vaststelling dat er geen bewijzen te
Interieur van de pensionkamer tweede klasse van
‘t Ketrientje of het Sint-Catharinagesticht in 1910.
Los van het ABG
Begin 1879 hakten de regenten de
knoop door; er moest een nieuw
gasthuis komen. Ter financiering van
de nieuwbouw sloten zij een lening af
van 100.000 gulden. Als locatie werd
gekozen voor de Van Dedemstraat op
de voormalige vestinggronden van de
stad. Daar kon in 1882 het nieuwe
gasthuis worden geopend. Het oude
gebouw aan de Geweldigerstraat werd
voor een bedrag van 20.000 gulden
aangekocht door de zusters, die
inmiddels bekend stonden onder de
naam ‘Vereniging Toevlugt in Lijden’.
De zusters wilden er een tehuis voor
ouden van dagen in beginnen en
tevens een eigen moederhuis in
vestigen. Daarmee kreeg de congrega
tie een zelfstandige positie, los van
het regentencollege van het ABG.
vinden waren voor de bekeringen.
In 1874 waren er echter opnieuw
klachten vanuit de hervormde
gemeente en een jaar later somde de
kerkenraad nog vier gevallen van
bekering op. Het rekest aan de
gemeenteraad had nu wel effect. De
klachten werden gegrond verklaard en
de regenten werden op hun vingers
getikt. Voortaan moest de binnenmoe
der aan het regentencollege melden
wanneer een patiënt tot een andere
godsdienst wilde overgaan.
Vanaf 1870 werden er diverse
plannen gemaakt voor de bouw van
een nieuw gasthuis, omdat het
bestaande complex niet meer aan de
eisen van de tijd voldeed. Aanpassing
van het bestaande gasthuis was
vanwege de beperkte ruimte niet
mogelijk. Bovendien verwachtten de
regenten een uitbreiding van de stad
en dus een toename van de bevolking
als gevolg van de sloop van de vesting
werken. De regenten konden echter
geen knoop doorhakken. Enerzijds
lieten ze bouwtekeningen maken voor
nieuwbouw, anderzijds richtten ze zich
toch weer op aanpassing van het oude
complex. Ze overwogen om de zolder
boven de vroegere Waalse kerk op te
knappen en voor een bedrag van 1200
gulden de oude keuken uit te breiden.
Wrevel
De inboedel en de inkomsten van het weeshuis
werden voortaan gelijk verdeeld, iets dat op
den duur de wrevel wekte bij katholieken.
Er waren immers meer katholieke wezen.
De protestantse kinderen verhuisden daarna
naar een pand aan de Vismarkt op de plaats
van de voormalige Jacobskapel dat in 1860 als
gecombineerd Bejaardenhuis en Weeshuis voor
de diaconie der Nederlands Hervormde Gemeente zou gaan
fungeren. De weeshuisfunctie van dat gebouw duurde tot
1906. Het bejaardenhuis werd in 1929 verplaatst naar huize
Avondvrede. Toen gingen de gebouwen aan de Vismarkt
deel uitmaken van het Sint-Catharinagesticht. De katholie
ke kinderen bleven in hun vertrouwde huis aan de Geweldi-
gerstraat waar ze vanaf 1858 verzorgd werden door de
zusters van de congregatie. Als binnenmoeder werd
moeder Philomena aangesteld. Zij zorgde voor de opvoe
ding van de meisjes en kreeg hiervoor een vergoeding van
300 gulden per jaar. Voor de jongens was er een binnenva
der. Onbekend is wie deze functie bekleedde, maar de
binnenmoeder kreeg wel 100 gulden per jaar als vergoeding
voor zijn kost.
binnenmoeder en een binnenvader, die de zorg hadden
voor respectievelijk de weesmeisjes en de weesjongens.
In de praktijk bleek een combinatie van katholieke en
protestantse opvoeding telkens tot problemen te leiden.
De oplossing was een splitsing van het weeshuis
in een katholieke en een protestantse instelling.
In de jaren daarna bleek het lastig om het weeshuis
draaiend te houden. De kosten overstegen de inkomsten,
zodat bisschop J.van Hooijdonk het kerkbestuur van
Bergen op Zoom voorstelde om een aparte collecte voor
het weeshuis te houden.
Na aandringen vanuit de katholieken besloot
de gemeenteraad in 1872 tot een herverdeling
van de inkomsten van het voormalige stads
weeshuis over protestanten en katholieken.
De laatsten kregen voortaan tweederde deel.
Het R.K. Kerkbestuur besloot nu een aparte
stichting voor het weeshuis op te richten en
langzaam verbeterde de financiële situatie.
In 1886 werd het weeshuis ondergebracht
in de oude pastorie aan de Blauwehandstraat
(’t Swaantje). Een deel van de zusters verhuisde
mee. Zij zouden uiteindelijk tot juli 1945 de zorg voor de
wezen op zich nemen, zij het met steeds meer reserve.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het weeshuis in
de Blauwehandstraat gevorderd, zodat de weeskinderen
en hun verzorgsters weer onderdak vonden in het Sint-
Catharinagesticht. 10
30
WATERSCHANS No.3
SEPTEMBER 2021
WATERSCHANS No.3
SEPTEMBER 2021
31
Het interieur
van de kapel.
Bron: West-Brabants
Archief nr. FHZ 61.
Bron: West-Brabants Archief nr. SSIF061.
Interieur van de conversatiezaal mannen van
‘t Ketrientje of het Sint-Catharinagesticht in 1910.
Bron West-Brabants Archief nr. SSIF066.
Interieur van de vrouwenzaal tweede klasse van
’t Ketrientje of het Sint-Catharinagesticht.
Bron West Brabants Archief nr. SSIF063
..ii -Calharina-Sesfichl”,
B«rg«n op Zoom,
ïf hlaisr.
b
„St-CalbarïnB-GgsHcbf". Bergen op Zoon--
