Het wonderlijke verhaal
van Welbergse Janske
door Willem de Weert
Ze hadden sex
biechtstoel toe
met elkaar,
tot in de
Pastoor en zijn lief maakten van Welberg
bijna een Brabants Lourdes
Het heeft weinig gescheeld of Nederland
had in Welberg zijn eigen Lourdes gehad.
Dat schrijft historicus Peter Jan Margry in
zijn dit najaar verschenen boek Vurige
Liefde. Het is een onthullend relaas, vol
bizarre details, over een cultus rond Maria,
de moeder van Jezus, en een jonge vrouw
uit Welberg, Janske Gorissen, die zich
vanaf 1937 in het dorp afspeelde.
Tot eind 1950, toen het Vaticaan resoluut
ingreep en ‘het geval Welberg’ in de
doofpot stopte. En die bleef potdicht,
een halve eeuw lang.
Rapporten over en voorwerpen van
de cultus verdwenen achter slot en
grendel in het archief van het Bisdom
Breda en het Heilige Officie in
Vaticaanstad of werden op gezag van
de Kerk door de direct betrokkenen
verbrand. Ondanks deze kerkelijke
ban bleven verhalen over Janske en
haar visioenen doorzingen, ook na
haar dood in 1960 in ballingschap te
Wouw. Nu, na zeventig jaar doofpot,
ontdekte Margry de ware toedracht
van wat er zich in Welberg heeft
afgespeeld en waarom Rome zo hard
ingreep. Janske en de pastoor die
haar mystieke ervaringen voor het
voetlicht bracht en exploiteerde,
hadden op den duur een verhouding
gekregen. Mystiek ging over in
erotiek. Ze hadden sex met elkaar,
zeker honderd keer, tot in de
biechtstoel toe. Dat was voor Rome
onverteerbaar.
stuitte hij op verdeeldheid tussen
inwoners die in Janske geloofden en
op ongelovigen, maar voornamelijk
op zwijgen. Het bisdom was ook al
niet behulpzaam en gaf geen toegang
tot het archief.
Ik ontmoette hem in 2000 in Rome
en we raakten bevriend. Vriendschap
schept vertrouwen. Zo veel zelfs dat
Muskens mij, zonder bijbedoelingen
overigens, in zijn privé sauna
uitnodigde, misschien zelfs de enige
in een bisschoppelijk paleis ter
wereld. De bisschop bleek zelf
nauwelijks op de hoogte van wat
De onderzoeker
Peter Jan Margry (1956, Breda) is
hoogleraar aan de Universiteit van
Amsterdam en senior-onderzoeker
aan het Meertens Instituut voor taal
en cultuur. Hij was op de cultus rond
Janske in Welberg gestuit bij zijn
studie naar bedevaartplaatsen in
Nederland in 1994. Over Welberg was
hij weinig te weten gekomen, op een
publicatie van archivaris Albert
Delahaye en wat artikelen in kranten
en tijdschriften na. In het dorp zelf
zich in Welberg afgespeeld had.
Hij wilde openheid van zaken geven
en gaf mij toegang tot het geheime
deel van het archief, mits ik hem op
de hoogte hield van mijn bevindingen
en hij zelf af en toe mee mocht op
veldwerk, want dat vond Muskens
leuk.’
Zo kreeg Margry als eerste en enige
toegang tot de geheimen van Welberg.
Hij trof in het archief onder andere
diverse oude dozen met paperassen en
allerlei voorwerpen die met de cultus
te maken hadden gehad. Later kwam
daar nog een koffer met de tekst ‘niet
openen’ bij.
Omerta
Margry: ‘Het leek wel een omerta.
Daar kwam pas verandering in toen
Tiny Muskens bisschop van Breda
werd (1997 - 2004). Hij was een
onconventionele bisschop (‘een arme
mag soms een brood stelen’) met net
als ik een achtergrond als historicus
en onderzoekend van aard.
Heilige Officie
‘Ik had daarna ook het geluk dat
paus Franciscus veel eerder dan
verwacht het archief van een van zijn
voorgangers paus Pius XII (1939-1958)
openbaar maakte. Franciscus wilde
openheid over de rol van Pius XII in
de Jodenvervolging in de Tweede
Wereldoorlog waarover veel te doen
was. Voor mij was de gelukkige
bijvangst dat daarmee ook het archief
van het Heilige Officie (de opvolger
van de middeleeuwse Inquisitie) naar
het geval Welberg in de openbaarheid
kwam.’ Nu zowel de geheime archie
ven in Breda als Rome toegankelijk
22
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
23
Onderzoeker Peter Jan Margry,
hoogleraar aan de Universiteit van
Amsterdam en senior-onderzoeker
aan het Meertens Instituut voor
taal en cultuur.
Moederke (Maria)
verschijnt aan Janske.
Op haar handen zijn
stigmata te zien.
Foto: Bisdom Breda.
