r
waren, kon Margry aan de slag met een
reconstructie van wat in Welberg in de
vorige eeuw was voorgevallen.
Janske Gorissen (1906-1960)
Janske Gorissen werd als nakomertje
in 1906 twee maanden te vroeg
geboren in een landarbeidersgezin te
Welberg. Ze was als kind vaak ziek
en daar kwam toen ze achttien was
tuberculose met het ophoesten van
bloed bij. Janske oogde met haar
kleine gestalte ook als volwassen
vrouw fragiel. Op haar voorhoofd
had ze een opvallende moedervlek.
Haar ziektebeeld gingen gepaard
met koortsdromen waarin ze
visioenen kreeg van Maria, Jezus, de
beschermengel Solemnis, maar ook
Satan die haar verleidde. Ze vertelde
dit aan de pastoor. Die legde wat haar
overkwam vanaf 1931 nauwgezet vast
op schrift. Verder voedde hij Janske
met literatuur over verschijningen
aan personen zoals Liduina van
Schiedam, Therese Neumann in
Duitsland, Theresia van Lisieux in
Frankrijk en Gemma Galgani in Italië.
Bij Janske voltrokken zich daarop
soortgelijke wonderlijke gebeurtenis
sen. Toen ook stigmata (de bloedige
wonden van Jezus bij zijn kruisiging)
op Janske’s lichaam verschenen,
was het voor de pastoor duidelijk
dat er hier in zijn parochie iets
bovennatuurlijks aan de hand was.
Tromp van het Heilige Officie plaats
vond. Janske en de pastoor bezweken
onder de druk. Er kwam aan het licht
dat de geestelijke band die tussen
Janske en haar Vaderke gegroeid was,
inmiddels was overgegaan in een
lichamelijke. Ze hadden sex met elkaar.
Moederke en Vaderke
Ermen wierp zich op als de geestelijk
leidsman van Janske. Die ging Maria
‘Moederke’ en haar pastoor ‘Vaderke’
noemen. Ermen haalde Janske uit haar
Inquisiteur
Inmiddels was het Vaticaan door
ongeruste berichten uit Nederland in
het geheim een onderzoek begonnen.
Dat leverde aanvankelijk weinig op,
tot er een scherpe ondervraging door
consultor (inquisiteur) Sebastiaan
Janus Ermen (1892-1972)
Die pastoor was Janus Ermen. Hij was
als ambitieuze bouwpastoor naar de
nieuwe parochie Welberg gekomen.
Ermen had ondernemersbloed en
was ook creatief met pen, foto- en
filmcamera. Hij bouwde met verhalen
en foto’s een cultus op rond Janske’s
visioenen en stigmata. Dit was zo
succesvol dat Welberg op het punt
stond uit te groeien tot een nationaal
bedevaartsoord zoals Kevelaer in
Duitsland en Beauraing in België.
Welberg zou daarmee een leemte in de
Mariaverering in katholiek Nederland
hebben kunnen vervullen. Ermen
verzamelde om zieneres Janske heen
een groep geestelijken en leken die
haar adoreerden en de cultus verder
uitbouwden.
ouderlijk huis en bracht haar onder
in een eigen vertrek op zijn pastorie,
om haar zogezegd beter te kunnen
observeren. De cultus leverde de kerk
‘vruchten’ op, niet alleen door de
zieltjes die gewonnen werden, maar
ook financieel, door de verkoop van
portretten en de opbrengst van
collectes.
Ook de koster profiteerde mee met
zijn winkeltje in religieuze artikelen.
Dat gold ook voor de tegenover de
kerk gelegen Zaal Koch waar de vele
pelgrims hun natje en droogje
haalden. Er werd op een gegeven
moment zelfs een plan gemaakt voor
de bouw van een hotel voor de
busladingen bedevaartgangers. Janske
zelf werd door haar aanbidders, onder
wie een aantal geestelijken, verwend
met dure cadeaus zoals een bontjas
en gouden sieraden. In de Tweede
Wereldoorlog kwam de verering
tijdelijk op een laag pitje, toen de
Duitsers de pastorie vorderden,
Janske en de pastoor elders introkken,
en de stigmata vervolgens uitbleven.
Na de oorlog werd de cultus hervat.
Ermen werd zelfs door de bisschop
van Breda vrijgesteld om zich volledig
aan Janske en de cultus te kunnen
wijden.
Gevoelige details
Er volgt een verhaal dat in deze dagen
te onwaarschijnlijk lijkt om waar te
zijn, maar toch echt gebeurd is.
Onderzoeker Margry is als een
Nederlandse Dan Brown (Da Vinci
Code) te werk gegaan. Hij beschrijft op
meeslepende wijze hoe hij stap voor
stap dichter bij de waarheid komt.
Zijn onderzoek onthult veel, tot zeer
gevoelige details toe, maar ook weer
niet alles, zodat anno 2021 toch
vraagtekens overblijven. Verder
beperkt Margry zich niet tot de
wonderlijke gebeurtenissen in
Welberg, maar plaatst hij die tegen de
achtergrond van katholiek Nederland
op het hoogtepunt van het rijke
-
roomse leven. Ook gaat hij in op
meerdere geschiedenissen van
gestigmatiseerde personen, de rol en
het oordeel van de Kerk daarover en
wat de wetenschap daarvan vindt.
Hij positioneert ook zijn rol als
schrijver. ‘Ik ben historicus,
wetenschapper, maar ook niet-gelovig.
Als ik een belijdend rooms-katholiek
was, zou het waarschijnlijk een
ander boek zijn geworden. Geschied
schrijving is nooit honderd procent
objectief en waardevrij. Ook speelt
een rol welke bronnen je tot je
beschikking hebt en je zoals in mijn
geval het geluk hebt toegang tot
geheime archieven te krijgen.’
Koffer met geheime inhoud ‘niet openen’ in bisschoppelijk archief. Foto: PJ. Margry
24
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
25
MARIAVERERING IN BERGEN OP ZOOM
ONZE-LIEVE-VKOUW
IN BERGEN OP ZOOM
Brandvlekken die
door de vurige
klauwen van de
duivel in een laken
op het bed van
Janske zouden
zijn ingeschroeid.
Foto: PJ. Margry
Pastoor
Janus Ermen en
Janske Gorissen.
Foto: Bisdom Breda.
-
De verering van Moeder Gods Maria is
niet enkel aan Welberg voorbehouden,
maar is in katholieke kringen wijd
verbreid. Zo ook in Bergen op Zoom waar
de Maria Ommegang sinds 1945 door de
stad trekt, vroeger op 15 augustus,
tegenwoordig op de laatste zondag van
juni. Aan deze jaarlijkse dankstoet zijn
zo’n duizend personen verbonden, wat
in Nederland uniek is. Jan van Wijk
(1950) (‘bij wie Maria dagelijks in zijn
gedachten is’ zoals hij zelf zegt) maakte
een rondgang langs het Mariale erfgoed
in de stad en publiceerde er een boek
over. Hij gaat in op de geschiedenis van
de Mariaverering en portretteert zo’n
honderd locaties waar in Bergen op Zoom een afbeelding van Maria te
vinden is. Dat varieert van beelden, iconen, schilderijen, huistegels tot ge
velstenen. De fotografie is van Jos Daems en het boek wordt ingeleid door
Wim van Bladel en Paul Verbeek, pastoor van de Lievevrouweparochie.
Onze-Lieve-Vrouw in
Bergen op Zoom. Jan van Wijk,
Mariakamer 2021. 97 blz.
Hit
