Nic Grosfeld (1936-2021)
schreef geschiedenis
door Jan van de Kasteele
Speurtocht
Wie binnenkijkt in dat leven van Nic Grosfeld ziet een
ongelooflijk actief mens. Als onderzoeker. Als gids en
lang leven. Wie zich verdiept in hem ziet als eerste
bovenborrelen de Geschiedkundige Kring. Voorzitter
was hij. Maar ook meer dan twintig jaar lid van de redactie
van de Waterschans, dit geschiedkundige tijdschrift.
Dat eerde hem vorig jaar met een uitgebreid relaas over
zijn onderzoek naar Jan IV.
voor de Kring. ‘Zijn inhoudelijke kennis, zijn humor en
vermakelijke verhalen, maar vooral zijn rotsvaste geheugen
zullen node gemist worden.’ Woorden die nu, bijna tien
jaar later, niks aan kracht hebben verloren, laat ze weten.
Nic Grosfeld overleed in september.
Wie binnenkijkt in zijn leven
ziet een ongelooflijk actief mens.
‘Hij had een heel brede interesse
zonder dat ie zich belangrijk maakte.’
Gewoon op pad
Alert en tot in detail kregen zijn gesprekspartners
Henk Boot en Jan van de Kasteele te horen hoe dat allemaal
was gegaan. Hoe hij letterlijk in de voetsporen van Jan IV
was gereisd. Frans en Spaanse archieven had doorzocht.
In een tijd zonder internet. Gewoon op pad. En zien wat
je kunt ontdekken door op de goede plekken de juiste
vragen te stellen.
Af en toe opstaand om naar zijn studeerkamer te gaan.
Om iets te vinden dat zich niet vinden liet. We moesten
het doen met zijn herinnering. En die marcheerde perfect.
Met ontzag, met respect, hoorden we zijn verhaal.
En inderdaad. Geen borstklopperij. Dit was gewoon wat
Nic Grosfeld had gedaan, zo was hij, zo bleef hij.
Zo nam in 2012 Irene van Kemenade als toenmalig
hoofdredacteur van de Waterschans ook afscheid van
Grosfeld toen hij stopte met zijn activiteiten voor het blad,
verteller. Als voorvechter. Wat hij deed, deed hij gedreven
en met overtuiging.
Zoals met zijn levenslange speurtocht naar het leven
en de mysterieuze dood van Jan IV, de fameuze heer van
Bergen op Zoom die zo jammerlijk aan zijn einde kwam
in het Spanje van Filips II. Vorig jaar verscheen over hem
een omvangrijke studie. Mede in gang gezet door het
vele onderzoek dat Grosfeld tientallen jaren deed.
Hij beleefde op zaterdag 28 november vorig jaar zijn
finest hour toen hij bij de vanwege corona bescheiden
presentatie van dat boek in het zonnetje werd gezet.
Met de jeugdige samenstellers Bart van Eekelen en Joey
Spijkers op de foto in de Hofzaal van het Markiezenhof,
het thuis van Jan IV. Een glunderende ‘eminence grise’
met het boek trots in de hand, missie voltooid.
Bart van Eekelen zegt erover: ‘Ik heb zoveel gesprekken
met hem gehad. Nic was een verteller. Wanneer hij begon
te vertellen, werd hij door zijn enthousiasme meegevoerd.’
De samenstellers hadden veel aan Grosfeld tijdens het
maken van Jan IV. ‘Hij schiep zelfs meer plezier in het
helpen van anderen dan in het voltooien van zijn proef
schrift, zo vertelde hij aan mij. Daarom had hij zelf stiekem
de hoop laten varen om ooit nog te promoveren.’
De presentatie vorig jaar was een kort moment in een
Zijn pretoogjes. Die jeugdige blik van onder zijn donkere
wenkbrauwen. Zijn geliefde pijp. Een jachthond aan zijn
zij. Zijn humor. Zijn ongelooflijke kennis van het Bergse
verleden. Maar van nog veel meer dan dat. Met het
overlijden van Nic Grosfeld verliest Bergen op Zoom een
man die geschiedenis schreef.
Toch nog onverwacht overleed hij op 14 september,
85 jaar oud. In een ziekenhuis in het zuiden van Frankrijk.
Daar kwam hij vijf weken eerder tijdens zijn vakantie
terecht. Vanwege plotselinge problemen met zijn gezond
heid. Maar hij leek te herstellen. Zodra zijn conditie goed
genoeg was zou hij naar huis mogen. Het heeft helaas niet
zo mogen zijn, in zijn slaap gleed hij weg.
‘Hij zei zelf altijd, ik heb een mooi leven gehad’, vertelt
zijn oudste zoon Maarten. ‘Hij had een heel brede interesse
zonder dat ie zich belangrijk maakte, hij vond wat hij deed
gewoon leuk’, typeert hij zijn vader. ‘Nic wilde Bergenaren
kennis laten maken met de geschiedenis van hun stad.
Hij wilde dat ze er trots op zijn’, vertelt Brigitte, de vrouw
van Nic, over de drijfveer van haar man.
Herbegrafenis
Nic Grosfeld. Zoon Maarten herinnert zich goed hoe hij
knokte in 1988 om de herbegrafenis van de overblijfselen
van elf Heren en Vrouwen van Bergen op Zoom uit het
geslacht Van Glymes in de Gertrudiskerk tot een bijzonder
moment te maken. ‘Hij wilde de nodige tamtam, zelfs de
bisschop erbij halen.’ Want hoe vaak komt dit nu eenmaal
voor? Dat voelde hij als geen ander aan.
Maar burgemeester Pieter Zevenbergen besliste anders.
In alle stilte ging de kist op een kar en in klein gezelschap
van de H. Maagdkerk waar de stoffelijke resten tot dan toe
lagen naar de overkant van de Grote Markt. ‘Dat heeft hij
heel erg gevonden.’
Grosfeld legde zich er niet zomaar bij neer. Zorgde ervoor
dat er een monument kwam op de plek waar de botten
werden begraven. Hij ontwierp het zelf. Maarten haalt een
klein exemplaar tevoorschijn dat hij thuis nog altijd met
liefde bewaart. ‘En ook de teksten heeft hij zelf geschreven,
als je ze leest zie je ook nog een dichter in hem.’
Foto: Corné de Weert.
28
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
29
