Bergen tussen 1747 en 1941
Jeroen van den Beemt speurt
naar relaties in stadsbestuur
Jy J
9 1 1
1| J
a V
i i
1 T:
L
door Henk Boot
Jeroen van den Beemt (52), lid van onze Geschiedkundige Kring,
is al jaren bezig met een onderzoek naar het bestaan van
bestuurlijke relaties in Bergen op Zoom. Uitgesmeerd over de
periode tussen 1747 en 1941. De oud-Molleriaan, nu leraar
geschiedenis op een christelijke scholengemeenschap in
Zwijndrecht, doet dit monnikenwerk in zijn uppie. Daarbij
kan hij wel enige hulp gebruiken. Wie daarvoor belangstelling
heeft, kan zich bij hem melden: vandenbeemt@gmail.com
In 2010 begon
het zo te
kriebelen, dat ik
besloot het
onderwerp weer
op te pakken’
tegen en één protestantse, helemaal
van elkaar gescheiden. Alsof je tussen
al het fruit in de schaal twee appels en
één sinaasappel aantreft.’
bijvoorbeeld. Die leidde tot de
eenwording van Duitsland, waardoor
de machtsverhoudingen in Europa op
zijn kop werden gezet. Met een impact
die veertig jaar later tot de Eerste
Wereldoorlog leidde.’
Je begint met je onderzoek
al in 1747, hoe logisch is dat?
‘1747 is een historisch jaar. Na de
inname van Bergen op Zoom door
de Fransen zochten veel inwoners
Wat leverde dat op?
‘Dat had om te beginnen meer voeten
in aarde dan gedacht. Het digitale
tijdperk stond toen nog in de kinder
schoenen. Mijn gegevens zette ik op
doorgeknipte A4-tjes die ik opsloeg in
ordners. De uitkomst viel me wat
tegen. Ik kwam twee katholieke cirkels
Waarom begint een mens aan
zo’n omvangrijk karwei?
‘In 1996 studeerde ik af op een onder
zoek naar de ‘Herkomst en samenstelling
van de bestuurlijke elite in Bergen op
Zoom rond 1850’. Daarvoor gebruikte ik
de naamlijsten van de gemeenteraden
uit 1844, 1851 en 1856. Probeerde aan
de hand van hun namen via geboor
teaktes, overlijdens en huwelijken te
zoeken naar hun ouders, hun partners
en kinderen. En ook naar hun geloof:
katholiek of protestant. Om een
antwoord te vinden op de vraag of er
een netwerk bestond.’
Niet direct een aanmoediging
om meer te willen.
‘Toen ik ermee klaar was zeker niet.
Maar het onderwerp an sich bleef me
bezighouden. In 2010 begon het zo te
kriebelen, dat ik besloot het weer op te
pakken. Ditmaal over een periode die
zich uitstrekt van 1747 tot 1941.’
En waarom 1941 als eindpunt
voor je onderzoek?
‘De Duitse bezetter verbood toen
politieke partijen, dat verbod werd
pas na de bevrijding teruggedraaid.’
Zijn er aanwijsbare kongsi’s
geweest tussen families of
zelfs generaties daarvan in
die bijna tweehonderd jaar?
‘Het onderzoek naar gezichtsbepalende
figuren in het bestuurlijk leven van
Dan nog rest de vraag:
oefenden de leden van zo’n
netwerk bestuurlijk ook
daadwerkelijk macht uit en
kun je dat hard maken?
‘Uit openbare raadsverslagen lees
je dat vaak niet af. Uit mijn eigen
ervaring als VVD-raadslid in
Roosendaal weet ik dat politieke
besluitvorming meestal voorafgaand
aan de openbare raadsvergadering tot
stand komt. Of die bubbels die ik
aantref daadwerkelijk ook tot een
bundeling van invloed of macht in
het politieke en maatschappelijke
leven leidden, mag iemand anders na
mij uitvissen. Zelf heb ik mijn handen
nog wel even vol aan dit onderzoek.’
hun heil elders. Er kwamen Vlamingen
voor terug. Niet meteen plaatsvervan
gers van de vertrokken elite, die
meestal vastgoed in de stad hadden,
dat wel op naam stond geregistreerd.
Ook kwam er dat jaar een eind aan het
Tweede Stadhouderloze Tijdperk in de
Republiek der Verenigde Nederlanden.
De nieuwe man, Willem IV, prins van
Oranje, maakte er een erfstadhouder-
schap van.’
Waarom dat dan?
‘Ik had me voorgenomen de
negentiende eeuw te verkennen
over de staatsinrichting. Daarover is
in ons land niet zoveel bekend. Op een
of andere manier spreekt die periode
kennelijk wat minder tot de verbeel
ding. Dan wil ik daar meer over te
weten komen. Over de betekenis van
de Frans-Duitse oorlog in 1870-1871
de stad is nog lang niet af. Ik heb
inmiddels meer dan 5000 pagina’s
aangemaakt. Digitaal, want met de
papieren kaartenbak lukt het niet
meer. Die site https://herenvanbergen.
fandom.com/nl/wikiHeren_van_
Bergen_wiki is vrij in te zien.
Beschouw het als een historische
peepshow. Je kunt zoeken op naam.
Zo probeer ik, en mensen mogen
me helpen, de samenstelling van
achtereenvolgende gemeenteraden
te linken aan relationele banden.
Een getuige is bij het huwelijk van
een ander raadslid of bij de doop
van diens kind, heeft er kennelijk
een bijzondere band mee. Anders
word je daarvoor niet gevraagd.
Dat kan interessant zijn, zeker
als je ontdekt dat die twee ook lid
zijn van dezelfde vereniging of
standsorganisatie, in dezelfde buurt
zijn opgegroeid of in hetzelfde
schoolbestuur zitten.’
Wat als je een connectie
tussen raadsleden onderling
of met derden vermoedt?
‘Associatie en intuïtie spelen een
belangrijke rol. Het oude zwembad
werd tweemaal daags voorzien van
vers zeewater. Via een pijpleiding
transporteerde de Spiritusfabriek
gedistilleerd schoon warm water
naar het bad. Dan vraag ik me af:
“Kende de directeur van de fabriek een
bestuurslid van zwemvereniging
Juliana?” Die club organiseerde er ooit
Europese zwemkampioenschappen.
Bij een vermoeden van een connectie
duik ik in archieven voor meer
aanwijzingen. Via Delpher, de website
met archieven van kranten, boeken en
tijdschriften gaat dat tegenwoordig
best gemakkelijk. Kom ik daar
dezelfde namen in tegen, dan zit ik op
een goed spoor. Tot er zoveel gegevens
op tafel liggen, dat het bewijs voor
zo’n link in mijn ogen is geleverd.
Misschien niet helemaal wetenschap
pelijk, maar het bestaan van een
bubbel, zoals dat tegenwoordig heet,
toon ik daarmee wel aan.’
1 tfgSN
44
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
45
‘Het bestaan van
een bubbel toon ik
dan wel aan.’
Foto: Corné de Weert.
