De organisatie
van Testers werd
medio december
1942 opgerold
Centres d’Assistance Social aux Réfugiés
Néerlandais (CASAN).
Piet van Emmerik
Een van de vele vluchtelingen die
met de hulp van Jos Testers zijn weg
naar de vrijheid vond is Apeldoorner
Piet J.M. van Emmerik14, een
sergeant-vlieger. Als 21-jarige scholier
van de Zeevaartschool verlaat hij in
1942 met een vriend Nederland om te
trachten naar Engeland te komen.
Het lukt ze om naar België te gaan en
via Antwerpen arriveren ze in Brussel
waar hun geld op raakt. Gelukkig
krijgen ze wat geld van een vriend
en via Parijs komen ze in Toulouse
terecht in het centrum voor
Getuigenissen over Jos Testers
Er is een beperkt aantal verslagen en
verhalen beschikbaar van mensen die
Jos Testers tijdens zijn verzetswerk
hebben ontmoet of met hem hebben
samengewerkt. Omdat we ons hiermee
enigszins een beeld kunnen vormen
van zijn persoon en zijn werk, worden
ze hierna puntsgewijs besproken.
De belangrijkste informatie komt van
Jean Weidner, grondlegger van
Dutch-Paris, die uitgebreid verslag
doet van het verzetswerk van zijn
organisatie. Daarnaast zijn er
summiere getuigenissen van enkele
vluchtelingen en een consulaatmede-
werkster.
en Frankrijk woonden en hulp gingen
bieden aan Nederlandse vluchtelingen
die bij hun aanklopten.’9
Veel mensen moesten bereid
gevonden worden om te helpen,
zowel door het verstrekken van eten
en onderdak als voor geld, valse
papieren zoals paspoorten, verblijfs
vergunningen en visa. Tevens
fungeerden ze als koeriers tussen de
Nederlandse regering in ballingschap
en het verzet, maar ook brachten ze
geld, documenten en berichten over.
Om hun werk te kunnen doen, was de
risicovolle hulp nodig van burgers,
boeren, winkeliers, hoteleigenaren,
zakenmensen, bankiers, douaniers en
politieagenten.
zoveel mogelijk hulp gaf om Spanje
binnen te komen. De Offices in
Perpignan en Toulouse werkten
daarbij nauw samen.’8 Echter, doordat
Frankrijk onder druk van Duitsland de
officiële diplomatieke betrekkingen
met de door de Duitsers bezette
landen moest verbreken, kon het
verzetswerk via de consulaten en
Offices geen doorgang meer vinden.
Maar daar was een mouw aan te
passen. Telkens als er een instituut of
organisatie verboden werd kwam er
een andere, geleid door telkens
dezelfde mensen, voor in de plaats.
Achtereenvolgens zien we dan ook
verschijnen:
het Office Néerlandais, met aan de
leiding Jos Testers, die eerder al
benoemd was tot hoofd van het
vluchtelingencentrum in Toulouse;
de Association de Secours aux Réfugiés
Néerlandais (ASRN);
Bureaux d’Administration des
Néerlandais;
bezette gedeelte van Frankrijk binnen
en kwam er een abrupt einde aan de
samenwerking met de Vichy-regering.
Een golf van arrestaties volgde en ook
de organisatie van Jos Testers en Joop
Kolkman werd medio december 1942
opgerold.
Weidner herinnert zich over deze
periode: ‘Helaas werden vlak na de
komst van de Duitsers in regio zuid,
de één na de andere gearresteerd.
Alle officiële en semi-officiële mede
werkers van de Nederlandse regering
in Frankrijk werden opgepakt door
de Duitsers. De heer Sevenster
werd samen met een aantal belangrijke
mensen opgepakt tijdens een
bijeenkomst in Evaux-les-Bains,
zoals meneer Herriot en generaal
La Larencie, beide belangrijke mensen
in het Franse verzet. De beide
consuls, zowel van Toulouse als van
Perpignan, de heren Testers en
Kolkman, zijn na hun arrestatie
overgebracht en uiteindelijk overle
den in een concentratiekamp in
Duitsland. Meneer Naeff, de
rechterhand van meneer Kolkman,
had kunnen vluchten naar Zwitser
land net zoals meneer Aarts, de
rechterhand van meneer Testers in
Toulouse. Al deze personen hadden
nauwe banden met de geheime
organisatie Dutch-Paris in Nederland.
Dit was een van de grootste onder
grondse organisaties in Nederland en
werkte ook onder de naam Oranjeweg,
die in Nederland begon en in Spanje
eindigde.’13
werd één van grootste ondergrondse
routes naar Zwitserland. Op deze
manier organiseerde ik die zomer de
vlucht van ongeveer honderdvijftig
mensen. Mijn vrouw - Gabrielle
- werkte voor de oorlog op het Franse
consulaat in Geneve en had een
permanent visum op haar paspoort
staan, dus zij kon zonder problemen
de grens tussen Frankrijk en Zwitser
land oversteken. Zowel heen als terug.
Haar rol was daarom heel belangrijk.’11
Wat precies de rol van Jos Testers
was, wordt in de verslaglegging van
Weidner niet helemaal duidelijk, maar
volgens De Jong had Testers samen
met de journalist J.W. Kolkman van
Perpignan uit een ontsnappingsweg
door de Pyreneeën georganiseerd,
die mede gebruikt werd om Engeland
vaarders uit Zwitserland naar Spanje
over te brengen.12 Op 12 november 1942
trokken de Duitsers het nog niet
Jean Weidner
Een van de kopstukken van Dutch-
Paris was Johan Hendrik Weidner jr.
Hij werd geboren in Brussel als zoon
van Nederlandse ouders. Hij opende
in 1935 een import/export textielzaak
in Parijs. Bij het uitbreken van de
Tweede Wereldoorlog woonde hij in
Parijs. Met de daarop volgende
bezetting van Frankrijk door
Duitsland vluchtte hij met een aantal
anderen van Parijs naar Lyon in het
onbezette deel van Frankrijk. Omdat
hij zijn Parijse textielzaak in de steek
had moeten laten, begon hij in Lyon
een nieuwe textielzaak. In 1941 werkte
Weidner samen met Dutch-Paris,
waarvan de Lyonese textielzaak al
gauw het hoofdkwartier werd. Hij
had daar een behoorlijke rol in het
sociale leven.10
Hij schrijft over deze periode:
‘Met toestemming van meneer
Lambotte, consul in Lyon, en na
zijn dood, met de heren Jacquet,
Sevenster, Testers, Kolkman en Naeff
verzond ik pakketjes, zorgde ik voor
verblijfsvergunningen enz. Ondanks
de talloze moeilijkheden en de Franse
autoriteiten die tegenwerkten, waren
de activiteiten van deze heren heel erg
belangrijk. Dankzij de heren Kolkman
en Naeff werd Perpignan een van de
grootste vertrekplaatsen naar Spanje.
Dit zowel op legale manier als illegaal.
De heer Sevenster zorgde voor de
financiën en organiseerde alles. Met al
onze krachten hielpen we de mensen
om uit Frankrijk te vertrekken en Lyon
De groep Dutch-Paris
Dat het zuiden van Frankrijk een
redelijk veilige omgeving was en dat
het van daaruit mogelijk was om naar
Zwitserland of Spanje verder te
trekken was ook in Nederland niet
onbekend gebleven. Ook het gegeven
dat er Nederlanders waren, zoals
Jos Testers, om je te helpen, zorgde
ervoor dat er vanuit de illegaliteit alle
moeite werd gedaan om de mensen
daar naartoe te helpen ontsnappen.
De groep Dutch-Paris speelde daarbij
een belangrijke rol. Volgens oorlogs-
historicus Megan Koreman was er
geen reddingsorganisatie ‘die een
groter gebied bestreek, meer taken
vervulde en meer mensen hielp, dan
de groep die de naam Dutch-Paris is
gaan dragen. Deze ontsnappingslijn
ontstond door de individuele inspan
ningen van Nederlanders die in België
Hulp aan Engelandvaarders
De Nederlandse consuls te Montauban
en Vichy, de heren Metzger en
Sevenster, zetten zich daar samen met
de heer A.J. van Dobben, vertegen
woordiger van Philips in Toulouse,
voor in. Zij waren de oprichters van
het Office Néerlandais met drie centra,
in Perpignan, Toulouse en Lessac.
Daar bevonden zich eind 1941 circa
vierhonderd ontsnapten (onder wie
bijna driehonderd Joden) van wie
ongeveer tweehonderdzestig in het
centrum bij Toulouse dat verreweg
het grootst was: een kasteel met een
aantal woningen in nabije dorpen
en gehuchten.
In het standaardwerk Het Koninkrijk
der Nederlanden in de Tweede Wereld
oorlog schrijft Dr. Lou de Jong
hierover: ‘De leiding van het Office in
Toulouse werd (na september 1941)
aan de Nederlander J.C.A.M. Testers
toevertrouwd die, zoals Van Dobben al
gedaan had, aan Engelandvaarders
:.Cs
’■IV
•I I
1 1 3.’!
52
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
53
Het huis van de familie Testers in Le Thillay. De tekst op de poort is identiek aan die op de gevel van het stadhuis in Bergen op Zoom.
Collectie Gijs Asselbergs.
