ituawMfcl
kwamen ze in Madrid, waar ze voor
de nacht in een pension van de
Nederlandse autoriteiten werden
ondergebracht. Op 6 oktober 1942
gingen Laurens en de anderen
aan boord en op 23 oktober 1942
arriveerden ze in Curasao.
papieren hadden om de grens over
te steken.
Op 31 december 1943 werd ze
aangehouden door de Gestapo in het
Belgische consulaat te Toulouse en
gedeporteerd naar Ravensbruck.
Ze overleefde en is teruggekeerd
naar Frankrijk. ‘Op 3 juni 1945 ben ik
teruggekeerd naar Frankrijk. Op 5
juni, twee dagen na mijn thuiskomst,
vroeg meneer Aarts, die mijn thuis
komst in de krant had gelezen, om
hem een bezoek te brengen omdat hij
in het bezit was van zeer belangrijke
documenten. Helaas, toen ik een paar
dagen later op het punt stond om hem
te bezoeken op het Nederlandse
consulaat in de Vélanestraat hoorde ik
dat hij brutaal vermoord was,’ besluit
Yvonne Bartoli haar relaas, gedaan op
19 december 1946.
Laurens Punt
In een verslag van de Britse geheime
dienst over de indiensttreding van de
Engelandvaarder Laurens Punt wordt
ook melding gemaakt van de diensten
van Jos Testers.15 Laurens Punt vertelt
daarin dat hij van ‘mr. Testers of the
Dutch office’ een paspoort ontving dat
de nodige visa bevatte voor Curasao.
Testers had dat op de gebruikelijke
manier geregeld via Sevenster in
Vichy. Ook was er een door een arts
een certificaat afgegeven van onbe
kwaamheid voor de militaire dienst.
Op deze manier kon hij Toulouse
verlaten met de rest van het Neder
landse konvooi. Begeleid door een
ambtenaar van ‘het reisbureau’
B.p.S
Arrestatie, deportatie
en overlijden
Jos Testers werd gearresteerd op
12 januari 1943 in Perpignan. Hij werd
op 16 februari 1943 overgebracht naar
kamp Royallieu in Compiègne vlak bij
Parijs. Royallieu was een van de
grootste doorgangskampen van
Nazi-Duitsland in bezet Frankrijk.
Circa 54.000 Joden, verzetsstrijders,
militante vakbondsleden, politici en
andere vervolgden werden hier
opgesloten. Ongeveer 50.000 van hen
werden vanuit Royallieu gedeporteerd
naar concentratie- en vernietigings
kampen zoals Auschwitz, Dachau,
Mauthausen en Buchenwald. Jos
Testers werd vanuit Compiègne op
transport gesteld naar Buchenwald
waar hij op 27 juni 1943 arriveerde.17
Er werd een lijst opgesteld van de
persoonlijke bezittingen die hem nog
restten. Tevens schreef men een
persoonskaart zodat we iets weten
over zijn uiterlijk op dat moment.
In Buchenwald kreeg hij nummer
14534 en kwam hij in blok 49 terecht.
Op 14 mei 1944 stierf hij hier aan een
dubbele longontsteking.18 Op 15 mei
werd Jos ter aarde besteld. Van zijn
bezittingen was niets meer over.
Postuum eerbetoon
Direct na de oorlog werd door de
regering een commissie ingesteld die
zou onderzoeken hoe de houding van
diplomaten en consuls was geweest
tegenover uitgewekenen. Deze
Commissie Cleveringa oordeelde pas
in 1950 over Jos Testers en zijn
eveneens omgekomen collega Joop
Kolkman. Het oordeel luidde ‘dat te
hunnen aanzien de lof zó duidelijk en
Yvonne Bartoli
Ook in de getuigenissen van
de Franse verzetsstrijdster
Yvonne Bartoli over deze
woelige periode vernemen
we iets over het werk van
Jos Testers en, nadat hij was
opgepakt, zijn opvolger
Anthonius Aarts.16
Ten tijde van de Belgische
(en Nederlandse) uittocht uit
Frankrijk was zij werkzaam
als steno-dactylografisch
secretaresse op het Belgische
consulaat in Toulouse. ‘Los
van de Fransen en Belgen
heb ik meermaals de kans
gekregen, meneer Aarts,
consul der Nederlanden te
Toulouse te helpen. Net zoals
de heer Testers op hetzelfde
consulaat.’ Yvonne Bartoli
zorgde voor onderdak, bij haar
thuis of bij anderen, tot
vluchtelingen de nodige
Nederlandse vluchtelingen. Daar
worden ze in contact gebracht met
consul Testers. Piet van Emmerik
beschrijft hem als een slordig type,
maar een fidele vent, die vertrouwen
in hem stelde en hem als boeren
knecht nabij Perpignan wist te
plaatsen voor 40 francs per maand
plus vrije wijn. Na een half jaar werd
Piet door Jos Testers van een vals
paspoort voorzien, reisde naar
Barcelona en van daaruit naar het
Nederlands opleidingscentrum
voor vliegers in Canada.
[i i. s. to nr.4j FEj
-ƒ
y Zf,
-ƒ YA" +*4j
X*^2**^**
>bKL HmhI dkltlood
31:r„ fc,; 01*3*11.,
t'
ft
AX’t dcrr Vowrtrafon.
ütr ifss h^hndcc w.
54
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
WATERSCHANS No.4
DECEMBER 2021
55
Herdenkingsmonument
van kamp Royallieu.
Foto: P Poschadel, CC BY-SA 3.0.
F*Ö1-"NéE[|+J
V4TMn*<U
(JrK vii
Snurk
Wotvirtd.1
BWt.liQT
Ei«F<>'riE‘rn
dvivli;
in KL:
Cïiarkd:.
Ventritei:
ü'ir.r
Rdbiii-Tu; g
Links: Lijst met persoonlijke bezittingen.
Boven: Persoonskaart van Jos Testers in Buchenwald.
Midden: Bezittingen na overlijden achtergebleven in het blok.
Onder: Kennisgeving van het overlijden van Jos Testers.
Het is niet bekend wie de op de kaart genoemde Rita Schinkus is.
ITS-archief Bad Arolsen.
hl Acr Vjratrafün
Jfxim S* v-.rl46t
"«L-iJv-.rsicla' tvng
ri-rfc.ifïv* f-a 12 «1*^5 duich
In feit
ld 8CLa\i eljjgjLiofsjrt
AwCer e’en '-n^efUhrt* n ff* frr W retorbene kelner 1*1
■jeyenfftMnds Cider hinterlaFsen.
BoUtader l 1 n H 1 t 1 1 i s g b Sr. .1*53*
T*»t«ro i/ Ccrjuao -.Bhüslf öbttbauar
16.5.P3 Qüüurteort
TCrh/1*-dlr/verw/gsjadh/ ^Indar Staats^ i -
aim 'nr-ni’t t ArtgL.‘Wïlecn Br»uti Si.t». Soblajuta Piul Gabrltl Strsfit
jjy! h,*B
L. Wofciurt alt Krels, StrnB* iuid Huaatr ÏHl*** *3Ï Bout* d« R***l
n U
Kimir t
■y ^?**T*è*^^x
-ƒ
