verschenen) hebben een gelijke grondtekst. Vermeld worden de Sint Gertrudiskerk
(zonder meer) en „Ie chateau" (Het Markiezenhof). Van dit laatste bouwwerk scheen
de aantrekkelijkheid niet te bestaan ... Op te
merken vallen nog „de onderaardse gangen en galerijen waardoor de Fransen bij
verrassing in 1747 binnenkwamen, en de bastions la Pucelle en Coehoorn" 4)
8b) „De St. Gertrudiskerk te Bergen op Zoom" Ir. C. Temminck-Groll; bulletin Kon.
... Zo zag de „fontein" er uit na het oorlogsgeweld van 1747. De stenen omwalling hield het zoute
Scheldewater buiten, zodat daarbinnen het zoete wei-water onvermengd bleef. De baptisterium-functie
was
B. Terrein Sint Gertrudiskerk en omgeving.
... beschieting in 1747,
waarna de Parade werd aangelegd,
genoeg stof voor afzonderlijke ver
kenningen.
verwoestingen in 1747 werd
het, met de grond van de verwoeste
huizen aldaar, omgevormd tot een
paradeplaats.28)
... De Sint Gertrudiskerk met het-uitwendig- voltooide koor en dwarsschip. Detail van een tekening naar Hans Bol door A.
Tot Vadder (1598).
Van Löwenthal, er in 1747 in de
stad na een langdurige belegering,
waarbij het zuidoostelijke deel en
ook de Gertrudiskerk in puin wer
den geschoten, in te nemen.
... Beschieting van Bergen op Zoom door de Fransen in 1747. Gravure door
G. Sibelius uit: Nederlands merkwaardigste gebeurtenissen Amsterdam1752).
Aan de vooravond van de belege
ring door de Fransen in 1747 be
stond het gebouw dus uit de 15e-
eeuwse oude kerk: van het 16e-
eeuwse gedeelte was alleen de lage
westbeuk van het dwarsschip be
waard ... die boven hun graven waren opge
richt, maakten het ondoenlijk deze
vleugel van de nieuwe kerk af te
breken. De beschieting van de stad
met brandbommen in 1747 raakte
vooral de Grote Kerk, die ver bo
bezit. De geschiedenis van de grote
stadskerk, de Sint Gertrudis, leer
ons wel anders. De rampen die
een belangrijke vestingstad zo nu
en dan troffen gingen aan dit ge
bouw niet voorbij. In 1747 werd ... problemen volgens
één visie. Bij de Sint Gertrudiskerk
viel men van het ene avontuur in
het andere en moest men daarbij
nog beleven dat de kerk tijdens de
restauratie afbrandde. Op deze wij
ze ontstond, in
Twee balken in de Gertrudiskerk
... de kerk in 1747 ver
loren gingen.
toestand vóór 1747. De drukver-
plaatsing vanuit de gewelven is met pijlen aangegeven.
... bij de
fatale beschieting van de stad door
de Fransen in 1747. Bekijken we
Het is niet bekend of zich in de muur
vakken boven iedere scheiboog twee
triforiumnissen bevonden. Oudere af
beeldingen (vóór 1747) zijn van dit on
derdeel van het kerkgebouw niet be
kend. Een ... , die in de vorm van stads
gezichten vóór 1747 gemaakt zijn. De
plaats en dikte van de steunbalk is ge
schat na bestudering van de meerge
noemde schilderijen.
De Sint Gertrudiskerk anno 1500
... De Sint Gertrudiskerk is, in
zijn huidige gedaante, het product
van vele eeuwen. Toch zal zelfs de
meest oppervlakkige voorbijganger
een zekere eenheid bespeuren,
hoewel het moeilijk voor hem zal
Dat de traptoren tegen de ruimte te
Bergen op Zoom niet (zoals te
Kampen) tot aan het dak doorliep
veronderstel ik om reden dat aan
de noordzijde van het koor van de
Gertrudiskerk een traptoren in de ... van de koorpartij van de Sint
Willebrorduskerk te Hulst.13 De
hoogte van de daken van de zij
beuken en van de koorkapellen
van de Gertrudiskerk is afgeleid uit
de hier gespaarde nissen van het
triforium.
"De lotgevallen van de Grote
of Sint Gertrudiskerk"
... Sinds zaterdag 30 april j.l. is
de Grote of Sint Gertrudiskerk
voor bezichtiging opengesteld. Ter
wijl de kerk tot dusverre slechts nu
en dan voor publiek was te bezich
tigen, zal thans een geregeld
Rouwborden in de Grote of St.
Gertrudiskerk te Bergen op Zoom in
de zeventiende eeuw
... Het interieur van de Grote of
St. Gertrudiskerk is in de loop van
de tijden enige malen grondig ver
woest. Zodoende verdwenen ook
de rouwborden, die eens het inte
rieur in groten getale sierden. Deze
DE (3ROTE OF
SINT GERTRUDISKERK
TE BERGEN OP ZOOM
... In 1747 ging deze laatgotische
kruisbasiliek goeddeels verloren.
Nadien heeft het gebouw nog meer
rampen moeten meemaken, die
het geheel hebben veranderd in
een monument, dat de stadsge
schiedenis
In de serie 'Bergen op Zoom in
Kaart en Beeld' zijn inmiddels weer
twee nieuwe afleveringen versche
nen. Beide prenten hebben betrek
king op de belegering van de stad
in 1747.
... Aflevering 12 is een gravure, waar
in vier kaarten zijn gecombineerd.
De kaarten geven de omgeving, de
stad en de bastions Coehoorn en
Pucelle weer tijdens het beleg door
de Fransen in 1747. De kaart
Onlangs heeft de Gemeentelijke
Archiefdienst de afleveringen 11
en 12 in de serie 'Bergen op Zoom
in Kaart en Beeld' uitgebracht. Bei
de prenten hebben betrekking op
de belegering van de stad in 1747 ... op Zoom, te
lefoonnummer 01640-40169; bij
The Music Store, Stationsstraat 2,
Bergen op Zoom en aan de balie
van de St. Gertrudiskerk,
Kerkstraat 3, Bergen op Zoom.
Afb. 5. Reconstructie van de ste-
debouwkundige situatie rond
St.Gertrudiskerk ca. 1500 (12).
...
met perceel no. 22 (W. van Ham,
kaart no. l).RLD3i2
De panden, gelegen op de perce
len 20. 21 en 22 behoefden in ver
band met de diverse uitbreidingen
van de Gertrudiskerk, niet te wor
den opgekocht en
- De verdwenen orgels van de grote of
Sint-Gertrudiskerk te Bergen op
Zoom; H. Bos.
... De inname van Bergen op Zoom
medio september 1747 betekende
het slot van een lange Franse mili
taire operatie in de Zuidelijke Ne
derlanden, die in de zomer van
1744 was begonnen met de ver
overing
Bezoekers van de Grote of Sint-
Gertrudiskerk kennen ongetwijfeld
het grafmonument van Charles
Morgan. Dit bevindt zich tegen de
oostwand van het tweede transept,
aan de noordzijde (de kant van de ... In 1747 werd bij de beschieting van
Bergen op Zoom door de Fransen
ook dit deel van de kerk geraakt.
De predikant Gentman Leydekker
meldt, dat 'De tombe van Heer
Gouverneur Morgan uit spierwit
Albast
Omdat de Grote Kerk in 1747 ver
woest werd, leek het duidelijk, dat
de kaarsenkroon na dat jaar geda
teerd moest worden. Die veron
derstelling vindt steun in de stijl,
waarin het voorwerp is ... 7. Koperen kaarsenkroon in de Gro
te of Sint-Gertrudiskerk te Bergen
op Zoom, detail met wapenschild
Senserff.
In 1986 waren de voorbereidingen
van de aktiviteiten voor het 700-
jaar Heerlijkheidsfeest en de verhui
zing naar de Gertrudiskerk in 1987,
reeds begonnen en in dat jaar
excelleerde HMR dan ook bij ... troepen van Louis XV in 1747;
dit werk was sinds die tijd nooit
meer uitgevoerd! De heer Hans Bol
van HMR zorgde voor de transcrip
tie en HMR bracht daarna een 20e
eeuwse première! Het Te Deum dat
Antoine
gevechtshandelingen in Bergen op
Zoom in maart 1814, waarnaar de
naam Berg op Zoom op de Are de
Triomphe in Parijs verwijst. Toen
de Fransen de Engelsen die
gevangen genomen waren, in de
St.Gertrudiskerk hadden ... bij de verdediging van
Bergen op Zoom in 1747, bij het
beleg der Fransen tijdens de
De uit hout samengestelde
spitsboogvormige tongewelven in
de Sint Gertrudiskerk, zoals die
waren gemaakt enkele jaren na de
kerkvernieling tijdens het beleg en
de beschieting van de vesting door
de ... Fransen in 1747, zijn in 1972
verbrand.
08-06-1977. Gemeente-archief Bergen op
Zoom; (4). Tekening in restauratie-archief
Gertrudiskerk in Gemeente-archief, blad
no. 420, d.d. april 1986 (ophangen van de
verschillende verlichtingskronen ... ); (5). De
Grote of Sint Gertrudiskerk te Bergen op
Zoom. Uitgave: Bestuur van de parochie
H. Maagd Maria te Bergen op Zoom-1988.
Tekst: W.A. van Ham (blz. 26, 27, 34, 60,
63); (6). Grafmonumenten in de
eveneens onderdak gevonden
moest worden. Dit verliep nogal
moeizaam: in een resolutie van
april 1747 werd bepaald dat een
soldaat en zijn vrouw als 4 soldaten
mocht worden gerekend, waarbij
slechts 6 ... , inclu
sief het kostbare behangsel in de
achterkamer. Het pand was nog
verhuurd, vermoedelijk tot Pinkste
ren 1747, zoals in die tijd gebruike
lijk was. Folkers beschreef hoe men
bij de komst van de Franse
Tussen 1969 en 1988 is de Grote of
Sint Gertrudiskerk te Bergen op
Zoom grondig gerestaureerd, na
vele jaren van zorg en energie om
de financiering rond te krijgen.
Deze restauratie was al jaren zeer ... gerealiseerd na de
vernielingen tijdens het beleg in
1747, naar plantekeningen van Da
vid van Stolk en Dirk Dijckerhoff in
de periode 1750/52. De gegra
veerde initialen en het jaartal zijn
zo goed als zeker
Jan Verbeem trof een oude Franse
ode aan over de inname van Ber
gen op Zoom in 1747. In achttien
strofen van tien dichtregels elk
roemt de dichter de militaire da
den van Maurits van Saksen. Lite ... Afsluiting koorgedeelte
Gertrudiskerk
(80) Tekeningen van Bergen op Zoom, 43 nr.
17 (links op de achtergrond) en 44 nr. 18.
De trapgevel aan de landzijde verdween na
1747.
... het voormalige hospitaal' in: WA van Ham
e.a. (red.) Te Gast bij Sint Maarten (Bergen
op Zoom 1993) 15-30. De kapel is in 1747
zwaar beschadigd en zes jaar nadien ge
sloopt.
De afsluiting van het koorgedeelte in de Sint
Gertrudiskerk te Bergen op Zoom
... In 1748 voltooide Comelis Pronk
een stel interessante tekeningen
van de in 1747 ernstig beschadigde
Grote Kerk, waaronder één gezien
vanuit het schipgedeelte met zicht
op het koorgedeelte. Daaruit
. Dat laatste zou ove
rigens nog worden versterkt door
het beleg van Bergen op Zoom dooi
de Fransen in 1747, waarbij nog
meer hervormde Bergenaren weg
trokken.
... Gertrudiskerk Bergen op Zoom, 9 september 2001
omgangsoecu-
rnene. Die veranderde verhoudin
gen zien we ook aan de plaats die
dit kerkgebouw in de stad inneemt.
De Gertrudiskerk werd gebouwd
toen er nog geen sprake was van de
tegenstelling katholiek ... - protestant.
Na de beeldenstonn van 1580 werd
zij de katholieken ontnomen en
door de hervormden in gebruik ge
nomen. En nadat de kerk in 1747
door de katholieke Fransen was ver
woest, werd ze door de hervormde
Afb.12. Bombardement van Bergen op Zoom op 1 augustus 1747, weergegeven door
C. Pronk en S. Fokke en ontleend aan: J. Wagenaar: Beschrijving der stad Bergen
op Zoom, Amsterdam 1780.
... raak: de
Gertrudiskerk vloog in brand en
de woningen tussen de Grote
Markt en de zuidflank van de ves
tingwerken hadden het zwaar te
verduren. Löwenthal wilde een
snelle capitulatie forceren, want
hij
De bewoners van de stad - men
schat hun aantal in 1747 op circa
7.000, maar velen hadden de stad
... Gertrudiskerk lagen opgegra
ven lijken op de kerkvloer. Vrou
wen werden verkracht. Dominee
Folkers vertelt hoe plunderaars
zijn woning leeghaalden, hem
sloegen en schopten en de kleren
van het lijf rukten. Een
bij het
aanhoren van het historische ge
luid, zoals dat in de Gertrudiskerk
te horen was vóór de brand van
1972. Ontroerd ook door het spel
van onze huidige Bergse organist
Janno den Engelsman.
... verhouding tussen katholie
ken en gereformeerden na 1747, al
les gerelateerd aan Bergen op
Zoom.
Na het bombardement in 1747
werd de Gertrudiskerk geheel ver-
... Als we met grote stappen door de geschiedenis gaan van de Gertrudiskerk ziet dat er als volgt uit:
steunden juist de wederopbouw
van de Gertrudiskerk.
...
gen op Zoom, de "Histoire abrégée
de la ville de Bergen-op-ZoomDe
pths son origine jusqu'a ce jour. Avec
une idéé du fameux Siège de 1747
de ses suites funestes, ainsi que du
rétablissement de la ville
door de Franse
regering. Nog steeds maken meer
dere van die stukken deel uit van
de inventaris van de katholieke
kerk, nu de St.-Gertrudiskerk op
de Grote Markt.
... - Allereerst de Zweedse baron
Jakob von Eggers, die in 1747
met andere ogen keek en door
zijn visie aan de wereld te be
richten zijn positie op het spel
zette.
schrijfster
vermeldt zelfs een herstel van
het bouwwerk in 1645 (sic!) en
de uiteindelijke vernieling in
1747. Zo zijn niet alleen kapel en
bron vereenzelvigd maar trekt
ook de geschiedenis van de be
devaarten ...
Gertrudiskerk stond.14 Het boek
van Dekker heeft kennelijk de
geesten rijp gemaakt voor res
tauratiepogingen van de overge
leverde meningen.
verhoudin
gen verbeterd. Mede daardoor
kregen de katholieken de oude
Sint-Gertrudiskerk terug, toen
onder leiding van architect Onno
Greiner hun gebedshuis op de
... eeuwenlang geen en
kele vijand lukte om de stad in te
nemen. Aan die erenaam kwam
een einde in 1747, toen de Fran
sen Bergen op Zoom na een be
leg van enkele maanden stor
menderhand veroverden. Een
uitbreiding
hem en zijn echtgenote was
toebedeeld, werd afwijzend be
schikt. Hij werd begraven in de
Grote of Sint-Gertrudiskerk te
Bergen op Zoom. Zijn zerk is
echter verdwenen.9 Het familie
wapen De Vries is ... Hillegonda Schagen.
Gideon de Vaijnes, overleden op
1 juli 1747 werd per 21 oktober
1727 de volgende commandant.
Dat bleef hij tot zijn dood in
1747. Hij was op 14 december
1687 te 's-Gravenhage gedoopt
als
ten dienste van militaire studies 1747.
... Cofnencee.s Ju uf. au jS hullet 1747
De middeleeuwse stadskerk: de
Grote- of Sint-Gertrudiskerk
...
bruikte. Vanaf 1580 want daar
voor was de kerk katholiek. De
hervormde gemeente had de
middeleeuwse kerk niet terug
hoeven te geven. Immers, in 1747
was het gebouw tot de grond toe
afgebrand na het
. Uitgave ter gelegen
heid van de heropening van de Gertrudiskerk.
(Bergen op Zoom, 1988)
... O. van Nimwegen, Dien fatalen dag. Het beleg
van Bergen op Zoom in 1747. (Bergen op
Zoom 1997).
1747 door de Fran
sen werd ingenomen. De mees
ten van ons zijn opgevoed met
het volgende beeld: de verdedi
gers geloofden dat de vesting zo
sterk was dat die zichzelf wel zou
verdedigen en lieten het er ...
schandelijk bij zitten. Zij waren
te bang, te lui of te dom (of alle
drie) om uitvallen te doen. Tij
dens het beleg werd het zuidelij
ke deel van de stad, tot en met de
Gertrudiskerk, in brand gescho
ten en
1747, eene formidabele
belegering
...
gebeurtenissen van 1747. We stellen ons daarbij een aantal vragen.
Twee jaar geleden kwam er een unieke
aanvulling uit op de literatuur over het
beleg van Bergen in 1747: een gedetailleerd
ooggetuigenverslag, geschreven door de
Zweedse militair Jacob Eggers ... is een
tegenhanger van ooggetuigenverslagen aan
Nederlandse kant - zoals de verhalen van
de Bergse predikanten Folkers en Janssen,15
die allebei waren verbonden aan de Grote of
Gertrudiskerk.
lezing een tekening van Hans
Bol van de stad Brussel uit 1579. Maar is het
wel Brussel? Er staan gebouwen op die meer
weg hebben van onder andere de Gertrudiskerk
in Bergen op Zoom en het kasteel van Wouw ... Ad van den Bulck raakte geïnspireerd door
een lezing over de maquettes van Bergen op
Zoom door Isa belle Warmoes. Zij vertelde dat
koning Lodewijk XV na de inname van de stad
in 1747 opdracht gaf tot
waarom er drie maquettes bestaan
van Bergen op Zoom in 1747: de originele in
Parijs en twee hedendaagse, waaronder die in
het Markiezenhof.
... Afb. 2. Detail van de originele maquette van Bergen op Zoom: de Grote Markt met de Sint-Gertrudiskerk en daarachter de Parade.
Aan de Zuivelstraat, links van kerk en Parade, het vrijstaande
Het opmeten gebeurde uiteraard ter plekke. Zo
moeten de Fransen in de periode september
1747 - april 174-8 met een flinke groep
landmeters Bergen op Zoom niet alleen straat
voorstraat en achtererf na ... . Waterpartijen
schilderde men blauw. Grote gebouwen als
kerken, kloosters en stadhuizen werkten de
modelbouwers minutieus af. In de maquette
van Bergen op Zoom zijn dat bijvoorbeeld de
Gertrudiskerk en het